Λαγός

Ο λαγός ο κοινός Αρχαία ονομασία: αρχ. ελλ.: «λαγωός» ή «πτώξ».

Λατινική ονομασία: «Lepus»

Ετυμολογία

Πτωξ γεν. πτωκός σημαίνει γενικά το «εκ φόβου συνεσταλμένον ζώον» και κατά συνεκδοχήν τον λαγό.*
* Από την ίδια ρίζα προέρχεται ο πτωχός, πτωχεύω,
πτώχευσις, και όλα αυτά τα σύγχρονα.

Ο Ομηρος αναφέρει το «πτώξ» σαν επίθετο του λαγού.

διὰ νεφέων ἐρεβεννῶν ἁρπάξων ἢ ἄρν᾽ ἀμαλὴν ἤ πτῶκα λαγωόν

Ομηρος - Ιλιάδα 22.310

την περιοδο του Αιλιανού (~200 μ.Χ.) εθεωρειτο το «πτώξ» ποιητικότερη απόδοση του ουσιαστικού «λαγός».

οἱ λαγῴ, οὓς δὴ καὶ πτῶκας οἱ ποιηταὶ καλοῦσιν.

Αιλιανός - Περὶ Ζῴων Ἰδιότητος Κ. 7. στ.17

Οι μεταγενέστεροι συγγραφείς χρησιμοποιούν το «πτώξ» ως ουσιαστικό συνώνυμο του λαγού.

Εγκυκλοπαιδικά

Είναι τρωκτικό, φυτοφάγο θηλαστικό, το οποίο ανήκει στην οικογένεια των λαγιδών. Τρέχει με 70 χιλιόμετρα την ώρα αλλά ποτέ σε ευθεία, ώστε να παραπλανεί τους διώκτες του. Μπορεί να πηδήξει πάνω από 5 μέτρα. Το πήδημα φαίνεται ότι είναι η ειδικότητά του. Οι λαγοί πολλαπλασιάζονται πολύ γρήγορα και γεννούν πολλά λαγουδάκια. Τα λαγουδάκια του Πλέη-Μπόυ ειναι συμβολα σεξουαλικότητας και όχι τυχαία. Λαγούς προσέφεραν οι Αρχαίοι Έλληνες ως θυσία στην Αφροδίτη.^[9214,45]

Η περίοδος της γονιμότητας τους αρχίζει περί τα μέσα Φεβρουαρίου και η εγκυμοσύνη διαρκεί ένα μήνα, με γονιμοποίηση 4-6 φορές το χρόνο.

Πολύτοκα και πολύτεκνα είναι και τά συγγενικά κουνέλια (κόνικλος).

Εκφράσεις - Παρομοιώσεις

Λέμε:

• για καποια πολύτεκνη οτι γεννάει σαν κουνέλα.
• για κάποιον που συνουσιάζεται κρυφά το πνιγει το κουνέλι,
  
• για κάποιον που αποφεύγει να απαντήσει λεμε οτι κάνει το κουνέλι. (πρβλ. το ανάλογο «Κάνει την πάπια» στο blog μου)
• για τους γρήγορους στά ποδια (πχ. Πολύδωρος) οτι «τρέχουν σαν λαγοί.»
• για τους φυγάδες «έγιναν λαγοί» (δειλεια και ταχύτης).
• για τους αστυνομικούς «Τα λαγωνικά της Δίωξης Ναρκωτικών» είναι άνθρωποι. Για τους μπάτσους εν γένει υπάρχει παρομοίωση με άλλο οικόσιτο ζώο. Ο λαγός επειδή γίνεται ωραίο στιφάδο, είναι στόχος των κυνηγών, με βοηθούς ειδικά σκυλιά, τά λαγωνικά.
• για παρατσούκλι δειλών ανθρώπων, επειδή ο λαγός είναι δειλό ζώο και σε συνδυασμό με τη ικανότητά του για γρήγορη φυγή, χρησιμεύει για παρατσούκλι δειλών ανθρώπων. Πρβλ. Το δικαστή Λαγόκαρδο στο «Παραμύθι χωρις όνομα» της Πηνελόπης Δέλτα.
• για καποιον που τρέμει ή φοβάται «σαν λαγός» (πρβλ. πτώξ)
• για κάποιον που κοιμάται ελαφρά και ξυπνάει εύκολα οτι «λαγοκοιμάται»

Φυσιογνωμικές παρομοιώσεις

Μετά από σύγκριση των κοινών γεωμετρίκων χαρακτηριστικών o Le Brun* συνεπέρανε οτι αποκάλυτουν τις ικανότητες του πνεύματος ή του χαρακτήρα. Παραπλεύρως ο λαγο-μούρης.

Ζωγραφική

Ο Κένταυρος Χείρων κρατάει ένα αγόρι, τον μικρό Αχιλλέα με το ένα χέρι. Στο άλλο κρατάει ένα κλαρί όπου κρέμασε , το θήραμα: έναν λαγό. Απεικονίζεται ντυμένος και με τα μπροστινά πόδια ανθρώπινα, σε αντίθεση με το πως παρουσιαζονται συνήθως οι Κένταυροι στην τέχνη: με 4 αλογήσια ποδια.

Απο ερυθρόμορφο Αμφορέα του Ολθου του 520 πΧ. Βρίσκεται στο Μουσείο του Λούβρου - Παρίσι.

Νεαρός λαγός, έργο του Γερμανού ζωγράφου Άλμπρεχτ Ντύρερ.

Mr Rabit

Είναι αρκετά χαριτωμένο ζώο όμως και χρησίμευσε σε παραμύθια και μύθους αλλά και σε σύγχρονες ταινίες κινουμένων σχεδίων. Στην εικόνα ο δειλός κ. Λαγός φοβάται πως άργησε για το τσάι των 5 και πως η βασίλισσα θα του κόψει το κεφάλι.
(Λούις Κάρολ - «Η Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων»)

Νομίσματα

 
Αργυρούν Σικελικό Τετράδραχμο του 430-420 π.Χ.
Απο την συλλογή του : Arthur S. Dewing.

Παριστάνει λαγό να τρέχει προς τά δεξιά και από κάτω δελφίνι σε μικρότερο μέγεθος.

Ανηκει στήν Dewing Greek Numismatic Foundation

Παροιμίες

1. Με λαγούς και με περδίκια τ΄άδικα τα κάνεις δίκια^{[241.250 ]}(με δωροδοκίες)
2. Άλλα τα μάτια του λαγού κι΄ άλλα της κουκουβάγιας^[241.354]
3. Δείχνει του λαγού να φύγει, του λαγωνικού να τρέχει^[241.530]
4. Έχει το βουνό χαμπάρι που θύμωσε ο λαγός;^[241.579]
5. Λαγός την φτέρη έσειε, κακό της κεφαλής του^[241.737]
6. Σέρνει λαγός το λέοντα με το χρυσό το ράμμα^[241.939]
7. Ο που κυνηγάει δυό λαγούς δεν πιάνει ούτε ένα
8. Τάζει λαγούς με πετραχήλια*
9. Σκόρπισαν σαν του λαγού τα παιδιά.
10. Ό θεός έπλασε τά φίδια, τά κουνέλια καί τούς Άρμένηδες (ΤΟΥΡΚΙΚΗ)^[244.168]
11. Τούρκος, παπαγάλος, λαγός, καί οί τρείς μπελάδες (ΙΝΔΙΚΗ)^[244.160]

*) Το ορθόν λαγούς με περιτραχήλια (περι+τράχηλος), δεν είναι το πετραχήλι - άμφιο που φοράνε οι παπαδες, αλλά μια λαιμαριά που φοράνε στα επίλεκτα βόσκοντα ζώα, συνήθως με κουδούνι, και που είναι δείγμα εξαιρετικής ποιότητας. Αρα το νόημα του «λαγούς με πετραχήλια» είναι λαγούς εξαιρετικής ποιότητας (καλοθερεμενους και μεγάλους). Ο λαγός ήταν μέσο δωροδοκίας (βλ. Παροιμια 1), ως δυσεύρετος, γιατί μόνον ένας καλός κυνηγός μπορεί να «βγάλει λαγό».

Παράγωγα - Συνθετα

Λαγούμι:

Υπόγεια στοά που ανοίγει ο λαγός αλλά και διαφορα άλλα τρωκτικά.
Οι ανθρωποι άνοιγαν λαγούμια (υπονομους) κάτω από τα κάστρα που πολιορκούσαν. Τοποθετούσαν μέσα εκρηκτικές ύλες και ανατίναζαν τα τείχη. Από αυτή την πρακτική έχουμε το ρήμα «υπονομέυω» που με μεταφορική έννοια σημαίνει «με κρυφές και υπόγειες πρακτικές προσπαθώ να γκρεμίσω κατι».

Λαγουμιτζής

Ο κατασκευαστής πολιορκητικων υπονόμων.

• δασυπόδειος και
• λάγινος: λαγουδήσιος

κύριός εἰμι θροεῖν ὅδιον κράτος αἴσιον ἀνδρῶν
ἐκτελέων: ἔτι γὰρ θεόθεν καταπνεύει
πειθὼ μολπᾶν
ἀλκὰν σύμφυτος αἰών: ὅπως Ἀχαιῶν δίθρονον κράτος,
Ἑλλάδος ἥβας
ξύμφρονα ταγάν, πέμπει σὺν δορὶ καὶ χερὶ πράκτορι
θούριος ὄρνις Τευκρίδ᾽ ἐπ᾽ αἶαν,
οἰωνῶν βασιλεὺς βασιλεῦσι νεῶν ὁ κελαινός,
ὅ τ᾽ ἐξόπιν ἀργᾶς,
φανέντες ἴκταρ μελάθρων χερὸς ἐκ δοριπάλτου
παμπρέπτοις ἐν ἕδραισιν,
βοσκόμενοι λαγίναν, ἐρικύμονα φέρματι γένναν, βλαβέντα λοισθίων δρόμων. αἴλινον αἴλινον εἰπέ, τὸ δ᾽ εὖ νικάτω.
Χορός
κεδνὸς δὲ στρατόμαντις ἰδὼν δύο λήμασι δισσοὺς Ἀτρεΐδας μαχίμους ἐδάη λαγοδαίτας πομπούς τ᾽ ἀρχάς: οὕτω δ᾽ εἶπε τερᾴζων:
“χρόνῳ μὲν ἀγρεῖ
Πριάμου πόλιν ἅδε κέλευθος,
πάντα δὲ πύργων κτήνη
πρόσθε τὰ δημιοπληθῆ
Μοῖρ᾽ ἀλαπάξει πρὸς τὸ βίαιον:
οἶον μή τις ἄγα θεόθεν κνεφάσῃ
προτυπὲν στόμιον μέγα Τροίας στρατωθέν.
οἴκτῳ γὰρ ἐπίφθονος Ἄρτεμις ἁγνὰ
πτανοῖσιν κυσὶ πατρὸς
αὐτότοκον πρὸ λόχου μογερὰν πτάκα θυομένοισιν στυγεῖ δὲ δεῖπνον αἰετῶν.”
αἴλινον αἴλινον εἰπέ, τὸ δ᾽ εὖ νικάτω.

συνταιριασμένη με την ηλικία μέσα μου αυξαίνει απ' τους θεούς η δύναμη να τραγουδώ" πως του πολέμου το πουλί στη χώρα της Τρωάδας έφερε, με χέρι αρματωμένο, εκδικητές, τους δυο αρχηγούς των Αχαιών που κυβερνούσαν ομόγνωμα τη νιότη της Ελλάδας. Στων καραβιών τους βασιλιάδες οι βασιλιάδες των πουλιών φανερώθηκαν κατάμαυρος ο ένας, ο άλλος μ' ολόλευκην ουρά, πλάι στα παλάτια προς τη δεξιά μεριά, σε ξάγναντο βράχο, και μια ετοιμόγεννη σπάραζαν λαγουδίνα που δεν πρόφτασε να κάμει το στερνό της δρόμο. Ψάλλε θλιμμένα, θλιβερά, μα το καλό ας νικάει. Κι ο άξιος μάντης του στρατού σαν είδε τους λαγοφάγους αετούς, οι πολεμόχαροι κατάλαβε πως ήταν γιοι του Ατρέα, της εκστρατείας οι πρωτολάτες, κι έδωσε τέτοια μαντεία. «Αυτοί που φεύγουν, την πόλη του Πριάμου θα κουρσέψουν, όταν ερθεί το πλήρωμα του χρόνου, κι όλα τα συναγμένα μες στους πύργους πλούτη σκληρά θ' αρπάξει η Μοίρα' φτάνει μονάχα να μην πνίξει στο σκοτάδι φθόνος θεών και πάρωρα συντρίψει το μέγα στράτευμα που ολόγυρα την Τροία έχει ζωσμένη.

• ἡμίλαγος: μισος λαγός (πρβλ. ημιονος)
• λαγοδαίτης: αυτός που καταβροχθίζει λαγούς
• λαγοθήρας: λακοκυνηγος
• λαγώφθαλμος: με μάτια λαγού
• λαγώπους: λαγοπόδαρος
Επώνυμα
• Κ. Λαγουδάκης (Πρόπαπος του γράφοντος)
• Κάρολος Κουνελάκης ή Κάρολος Κουν (Σκηνοθέτης, Θεατρώνης)
• Η δυναστεία των Πτολεμαίων (ή Λαγίδες) κυβέρνησε την Αίγυπτο από το 305 π.Χ. στο 30 π.Χ., δηλαδή μέχρι τη ρωμαϊκή κατάκτηση. Ο Πτολεμαίος, ο Λάγου, ήταν ο ιδρυτής της. Ήταν ένας από τους Διαδόχους του Μεγάλου Αλεξάνδρου και διορίστηκε σατράπης της Αιγύπτου μετά το θάνατο του Αλεξάνδρου το 323 π.Χ. Το 305 π.Χ. αυτοανακηρύχθηκε βασιλιάς με το όνομα Πτολεμαίος Ι. Οι Αιγύπτιοι αποδέχθηκαν αμέσως τους Πτολεμαίους ως διαδόχους των Φαραώ της ανεξάρτητης Αιγύπτου.
• Λαγουμιτζής : Ο Κωνσταντίνος Λαγουμιτζής (1781- ;) υπήρξε αγωνιστής της Επανάστασης του 1821 που διακρίθηκε ιδιαίτερα στην κατασκευή "λαγουμιών" (υπόγειων σηράγγων). Ο Λαγουμιτζής γεννήθηκε στο χωριό Χόρμοβο, (Βόρεια Ήπειρος ή Νότια Αλβανία). Το πραγματικό του επώνυμο ήταν Νταλαρόπουλος, ή Χορμοβίτης. Έμεινε γνωστότερος όμως ως "Λαγουμιτζής" καθώς διακρίθηκε στην κατασκευή υπόγειων σηράγγων (λαγουμιών). Συμμετείχε με ιδιαίτερες επιτυχίες, στην τρίτη πολιορκία του Μεσολογγίου και στην πολιορκία της Ακρόπολης των Αθηνών (1826). Απέτρεψε την ανατίναξη των αρχαίων μνημείων Ακρόπολης που σχεδίαζαν οι πολιορκητές Τούρκοι. Προς τιμήν του, ο Δήμος Αθηναίων έδωσε το επίθετό του σε κεντρική λεωφόρο στην περιοχή του Νέου Κόσμου.