Μέλισσα

Αρχαία ονομασία: Μέλισσα

Επιστημονικη ονομασία: Apis mellifera

Αρσενικό: Ο κηφήνας είναι η αρσενική μέλισσα. Τη μόνη δουλειά που κανει ειναι να γονιμοποιει τη Βασίλισσα, και αυτο οχι σίγουρα.
Χρησιμευει σε παρομοιώσεις περισσοτερο απο την εργατική μέλισσα.

Στην Ελλάδα πιο διαδεδομένη φυλή μελισσών είναι η Cecropia η οποία πήρε το όνομά της από τον ομώνυμο βασιλιά της Πελλοπονήσου τον Κέκροπα.

Είναι από τα ελάχιστα είδη των εντόμων που ο άνθρωπος προσπάθησε να εκμεταλλευτεί, βλέποντας ότι θα είχε κάποιο οικονομικό όφελος. Η προσπάθεια αυτή του ανθρώπου να εξημερώσει τη μέλισσα δεν είναι νέα. Υπάρχει μια σπηλαιογραφία στην Μπικόρπ της Ισπανίας, ηλικίας τουλάχιστον 15.000 χρόνων, όπου εικονίζεται ένας άνθρωπος που προσπαθεί να πάρει μέλι από μελίσσι.

Η οικογένεια των μελισσών λεγεται μελίσσι, έχει ακόμη μερικούς αρσενικούς, τους κηφήνες, που προορίζονται να γονιμοποιήσουν μόνο μια φορά τη βασίλισσα και στη συνέχεια να πεθάνουν.

Ξενόλγωσσες

Μέλισσες

Αγγλικά: bee, Γερμανικά: Biene, Γαλλικά: abeille, Ιταλικά : ape, Λατινικά : apis

Κηφήνες

Αγγλικά: drone, Γερμανικά:Drohne , Γαλλικά: Drone , Ιταλικά: ronzio |bordone | fuco, Λατινικά : FUCUS ή BOMBUS ή BOMBILO ή BOMBIO ή BOMBITO

Ετυμολογία

Απο το μελιτjα = το ζώον του μέλιτος.

Η ρίζα μελ- απαντάται στους αρμένιους, χετταίους, αρχ. ιρλανδους κλπ.

Αρχαίοι Συγγραφείς για το μέλι

Τραγούδι

Κάτω στης μαργαρίτας τ΄αλωνάκι

Κάτω στης μαργαρίτας τ' αλωνάκι,
στήσαν χορό τρελό τα μελισσόπουλα.
Ιδρώνει ο ήλιος, τρέμει το νερό.
Στάχυα ψηλά λυγίζουνε το μελαμψό ουρανό.
Πέρα μέσα στα χρυσά κλαριά
κοιμούνται αγοροκόριτσα.
Ο ύπνος τους μυρίζει πυρκαγιά.
Στα δόντια τους ο ήλιος σπαρταράει.

Στίχοι: Οδυσσέας Ελύτης
Μουσική: Γιάννης Μαρκόπουλος
Πρώτη εκτέλεση: Μαρία Δημητριάδη

Ποίηση

Σάτιρα

Μπορείς ποτέ τα όσα τρως, βρε άνθρωπε τεμπέλη,
να τα μασσάς* σαν μέλισσα και να τα βγάζεις μέλι;
Ου! να χαθείς, κηφηναριό… στων μελισσών το σμήνος
εσύ ζηλεύεις μοναχά την θέσιν του κηφήνος,
και θέλεις πάντα χάρισμα να τρώγεις στην κυψέλην,
οπόταν είσαι μάλιστα γιγαντομάχος Έλλην.

Γεώργιος Σουρής - Ο Φασουλής Φιλόσοφος

*) Ανάλογα με το τι μασάει η μέλισσα βγάζει και αντίστοιχα είδη μελιού: Πορτοκάλι, Καστανιά, Ελατο, Ελατο «βανίλια» (Παράγεται στη Βυτίνα της Αρκαδίας και είναι το μοναδικό μέλι Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης) στην Ελλάδα, Θυμάρι, Ρείκι, Ανθέων, Πεύκου .ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Λογοτεχνία - Θέατρο

Μέλισσα

Θεατρικό έργο του Νίκου Kαζαντζάκη με θέμα τήν Μέλισσα.

Το έργο αναφέρεται στις ημέρες και τα έργα του Περίανδρου, τυράννου της Κορίνθου, που καθώς ψυχορραγεί, πληγωμένος, ύστερα από μιαν άγρια μάχη, φονεύει την αγαπημένη του γυναίκα, τη Μέλισσα, για να μην πέσει τα χέρια άλλου άνδρα. Ο ίδιος, ωστόσο, αναρρωνύει, και δεν πεθαίνει. Από το σημείο αυτό αρχίζει το δράμα. Οι δυο γιοί του ο Κύψελος και ο Λυκόφρων δημιουργούν τις δραματικές αντιθέσεις του έργου που έχει βαθύ ψυχολογικό υπόβαθρο.

Παρομοιώσεις

Κηφήνα ονομάζουμε ανθρωπο τεμπέλη και παράσιτο.

Ο κηφήνας είναι η αρσενική μέλισσα, που κύριο σκοπό ύπαρξης έχει τη γονιμοποίηση της βασίλισσας. Σε περιόδους αφθονίας της τροφής (π.χ. την άνοιξη) οι υπόλοιπες μέλισσες ανέχονται τους κηφήνες. Όμως τις περιόδους έλλειψης τροφής και της προετοιμασίας για τη διαχείμαση ( φθινόπωρο) οι μέλισσες εξοντώνουν τους κηφήνες σαν άχρηστους, πεταγοντάς τους -κυριολεκτικά- έξω από την κυψέλη.

Μελίσσι λἐμε σύνολο κόσμου μαζεμένου

ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΕΣ ΠΑΡΟΜΟΙΩΣΕΙΣ

2 ΑΝΑΣΤΗΤΩ ὁ Θεός, καὶ διασκορπισθήτωσαν οἱ ἐχθροὶ αὐτοῦ, καὶ φυγέτωσαν ἀπὸ προσώπου αὐτοῦ οἱ μισοῦντες αὐτόν. 3 ὡς ἐκλείπει καπνός, ἐκλιπέτωσαν· ὡς τήκεται κηρὸς ἀπὸ προσώπου πυρός, οὕτως ἀπολοῦνται οἱ ἁμαρτωλοὶ ἀπὸ προσώπου τοῦ Θεοῦ. 4 καὶ οἱ δίκαιοι εὐφρανθήτωσαν, ἀγαλλιάσθωσαν ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, τερφθήτωσαν ἐν εὐφροσύνῃ.

Ψαλμοι Κεφ. 67 2-4

Ο φόβος του Πανάγαθου ειναι το κύριο δόγμα της Θρησκειας της Αγάπης! Το οξύμωρον πρυτανεύει παντού.  Ο Κυριος καίει, ο Χριστός καίει και μπορεί να σε κάψει και η παναγία. Οι στίχοι είναι απο την ΠΔ και αναμασώνται αυτούσιοι στην ακολουθία τής Ανάστασης.

Μυθολογία

Στην αρχαιότητα οι ιέριες της Δήμητρας ονομάζονταν Μέλισσες, και ο Αρχιερέας του Απόλλωνα «κύριος των μελλισσών». Καί τὰς Δήμητρος ιερείας, ὡς τῆς χθονίας θεᾶς μυστίδας, μελίσσας οί παλαιοί ἐκάλουν, αὐτήν τε τὴν Κόρην μελισσώδη, Σελήνην τε, οὐσαν γενέσεως προστατίδα μέλισσαν ἐκάλουν

 

 

Ο Αρισστοφάνης στους Βατράχους βάζει τον Εὐριπίδη να λέει:

Εὐριπίδης
Εὐφαμεῖτε! Μελισσονόμοι δόμον Ἀρτέμιδος πέλας οἴγειν. ἰὴ κόπον οὐ πελάθεις ἐπ᾽ ἀρωγάν; κύριός εἰμι θροεῖν ὅδιον κράτος αἴσιον ἀνδρῶν. ἰὴ κόπον οὐ πελάθεις ἐπ᾽ ἀρωγάν;
Αριστοφάνης Βάτραχοι 1275.

«"Ολοι σιωπή! Να το ναό, τής Αρτεμης ιέρειες ανοίγουν. Τέτοιος αγώνας, κι έσύ στέκεις μακριά, δε βοηθάς. Τo μισεμό των aντρών καλοσήμαδο ξέρω καί λέω. Τέτοιος αγώνας, κι έσύ στέκεις μακριά, δέ βοηθάς.»

Παραδόσεις

349 Η μέλισσα και σφήκα

Η μέλισσα και σφήκα ήταν αδελφάδες γκαρδιακές και ομοιαις τα πάντα. Όταν αρρώστησε κάποτ' ή μάννα τους βαριά, τοις έπροσκάλεσε να πανε να την ίδοΟνε, και να της πανε καί τίποτα στυλωτικό. Η δόλια μέλισσα ετρεζε ντούρμα με προθυμία κ' επήγε και την έπεριποιήθη μέ το παραπάνω καί την ευχαρίστησε. Η σφήκα δμως ηδρε χίλιαις πρόφασαις και αιτίας, τάχα πώς δεν έμπόρειγε καί κείνη, δεν άδειαζε, κι άλλα χίλια δύο ψέματα, και ούτε επήγε διόλου, ούτε για τα μάτια του κόσμου, που λένε, να ίδή την κατακαημένη μάννα, οπ' έδερνότανε μέ το Χάρο. Κράζει πάλε τη μελίσσα ή μάννα της, σαν έκόντευε να πεθάνη, και την ευχήθηκε μέ ουλη της την καρδιά, νά ναι γλυκειασμένη 'ς ούλη της τή ζωή. Καί γι' αύτο ή μελίσσα μαζώνει καί φτειάνει τό μέλι, καί θρέφεται μέ τοΰτο. Καί τή σφήκα την ίκαταράθηκε ξεσκούφωτη* νά ναι πάντοτε πικραμένη πεινασμένη | κι' άγλυκειαστη, καί χαίρι καί προκοπή να μήν ίδη ποτέ της. Και για τούτο οί σφήκες ούτε μέλι κάνουν σαν τοις μελίσσαις, ούτε στασιο πουθενά έχουν.

350 Ή μέλισσα ή σφήκα καί το σφαλάγγι

Η μέλισσα ή σφήκα και το σφαλάγγι ήσαν αδέρφια γκαρδιακά. Ή μάννα τους δταν ήρθε ò καιρός νά πεθάνη καί ήταν άρρρωστη, έμίλησε πρώτα του σφαλαγγιού, που ήτανε σερνικό παιδί να πάη να την περιποιηθή 'ς τοις στερναις της μέραις. Το σφαλάγγι είπε ότι εχει παννί 'ς τον αργαλειό, γιατί ήτανε ανυφαντής, καί δέν άδειαζε. Έμίλησε τής σφήκας. Εκείνη είπε ότι φτειάνει σπίτι καί δεν προφτάνει νά πάη, γιατί μαλλώνει καί μέ τή γειτόνισσα της για τα θεμέλια. Έπειτότερα έμίλησε καί τής μέλισσας, εκείνη έδιάη αμέσως να ίδή τή μάννα της που ψυχομάχαγε. Η μάννα της τότε έξεσκουφώθη κ' έκαταράστηκε ξεσκουφωτη το σφαλάγγι, να υφαίνη και ποτέ του νά μην μπορή νά το τελείωση. Καί αν μπόρεση καμμιά βολα νά το σώση νά του το χαλάνε οί άνθρωποι και ποτές άκρη να μη βρίσκη. Για τή σφήκα πάλε ειπε, να μη μπόρεση νά το τελείωση, καί να μην την αφήσουν νά φτειάση έκεί που το πρωταρχίνησε, καί νά μη μονοιάζη μέ τους ανθρώπους καί χαϊρι καί προκοπή νά μην ιδούνε. Καί τή μέλισσα τήν εύκήθηκε, νά ναι το σπίτι της γιομάτο, νά 'ναι γλυκειασμένη, καί τήν εργασία της να τή βλέπη καί ο θεος ακόμα. Τούτο σημαίνει το κερί.

351 Ό σκαντζόχοιρος ή αράχνη, ή χελώνα και ή μέλισσα

(Θράκη καί αλλαχού)

Μία μάννα είχε τέσσερα παιδιά, τον σκαντζόχοιρο, τήν αράχνη, τή χελώνα καί τή μέλισσα. Ήρθε καιρός καί αρρώστησε καί έστειλε να φωνάξη τόν ύγιό της τον σκαντζόχοιρο καί τοις θυγατέρες της, που τοις είχε παντρεμεναις. Ό σκαντζόχοιρος δ'μως είπε 'ς εκείνον που του έστειλε ή μάννα του, πώς εχει νά βάλη φραχταις 'ς τάμπέλι του καί δεν εχει καιρό. Ή μάννα του τον καταράστη τότε' «Να του καθήσουν οί τσαλιαΐς 'ς τή ράχη». Ή άρά/νη είπε, πώς υφαίνει παννί, καί δεν εχει καιρό. Καί αύτη τήν καταράστη ή μάννα της «να φαίνη καί να διάζεται καί παννί να μην ποτάση!» Η χελώνα είπε πάλι, πώς εχει πλύσιμο καί γι αύτο τής έδωκε ή μάννα τη; κατάρα, «Να γυρίση ή σκάφη καί να κόλληση 'ς τή ράχη της». Ή μέλισσα δμως, άμα τής ήφεραν τήν είδηση έζύμωνε' καί έτρεξε καθώς ήτανε μέ τα ζυμάρια καί τήν έπρόφτασε τή μάννα της ζωντανή. Για τούτο καί αύτη εύχαριστήθη καί τήν εύχήθη, ο τι πιάνη 'ς τα χέρια της νά γίνεται μέλι. Άπο τότες ή μέλισσα είναι το πλέον ευλογημένο ζω, καί δέν έχεις ανάγκη ούτε νά το βόσκης, ούτε να το περιποιήσαι, αλλά σου δίνει το μέλι χωρίς κοπο και χωρίς έξοδα.

Παροιμίες

Στις παροιμίες και φρασεις συμμετέχουν περισσότερο τα προιόντα (μέλι, κερί) παρά ο κατασκευαστής (μέλισσα).

Οι παροιμιες επιλεχθηκαν απο το βιβ. 241. της ΙΝΑΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΥ και ΛΙΑΣ ΜΠΟΥΣΟΥΝΗ “1865 ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ ΚΑΙ ΓΝΩΜΙΚΑ - ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ - 2010» στην παραπομπή αναφέρεται ο αριθμος της παροιμιας πχ. [π122].

1. Στην παντριά και στό ταξείδι ούτε μέλι ουτε ξίδι^[π122]
2. Αγάλια - αγάλια γίνεται η αγουρίδα μέλι^[π295]
3. Εγλυκάθη η γριά στό μέλι και θα φάει το κουβέλι^[π555]
Ανάλογη: Εμαθεν η γρά στα σύκα κι΄ολη μερα τ' ανεζήτα.

4. Να σε καψω Γιάννη να σ΄ αλείψω μέλι (ή λαδι)^[π778]
5. Ξύδι χάρισμα, γλυκό σαν μέλι^[π789]
6. Τα λιγα λόγια ζάχαρι και τα καθόλου μέλι^[π973]
7. Πιό πολύ ψωμί τρώς με το μέλι παρά με το ξύδι^[π1443]
8. Περισσότερες μύγες πιάνεις με το μέλι παρά με το ξύδι^[π1444]
9. Ποιος εχει το μέλι στα δακτυλά του και δεν το γλύφει^[π1445]
10. Μικρός κι αν ειν΄ο άγίος το θέλει το κερί του^[π158]
11. Αγιος που δέν θαυματουργεί ουτε λιβάνι ουτε κερί^[π302]
12. Αγίου που δεν βοηθά κερί μην του ανάφτεις^[π307]
13. Ακόμα δεν επέθανα κί ανάψαν τά κεριά μου^[π320]
14. Με το κερί σε γύρευα και με τον ήλιο σ΄ ηύρα^[π755]
15. Τ΄αγίου ανάβει ενα κερί και του δαιμόνου δέκα^[π959]
16. Βρήκες άγιο ν΄ αναψεις το κερί σου^[π1149]
17. Μη τάξεις σ΄ άγιο κερί, της Παναγιάς Λιβάνι^[π1297]
18. Μη τάξεις σ΄ άγιο κερί και σε παιδί κουλούρι^[π1298]
19. Μήτε στο Διάβολο κερί μήτε στον Τούρκο κώλο^[π1656]
20. Αν έκαναν όλες οι μέλισσες μέλι θα το 'τρωγαν και οι γύφτοι.
21. Αν όλοι μπάμπλοι (ζωύφια) κάναν μέλι θα έκανε και ο σκατόμπαμπλος (Ν.Σκοπός,Σερρών)
22. Δεν κάνουνε όλοι οι μπουμπούλοι μέλι. (Παξοί)
23. Να 'καναν οι μύγες μέλι, τρεις οκάδες στον παρά.
24. Να σε κάψω Γιάννη, να σ’ αλείψω μέλι.
25. Kηρία μέλιτος λόγοι καλοί, γλύκασμα δὲ αὐτοῦ ἴασις ψυχῆς. (ΠΔ Παρ. 16.24 ) (εννοεί κηρήθρες μελιού)
26. Μήτε μοι μέλι μήτε μέλισσα
    Σαπφώ ή Λεσβία 113. Ανάλογη η κοινή "Λειψε εσύ καλόγερε κι΄ευχή σου κι η πορδή σου" (Δηλ. Δεν θέλω ουτε τις θετικες ούτε τις αρνητικές προσφορές σου) .

Φράσεις

τα πάμε μέλι γάλα: Εχουμε καλές σχέσεις, Συμφιλιωθήκαμε. Απορρίψαμε τις προηγούμενες έριδες και φιλονικείες.
Ανάλογο: Ο,τι είπαμε, [να ειναι] «Νερο κι΄αλάτι».

ρέει μέλι και γάλα: Υπαρχει υπερεπάρκεια αγαθών όπως περιγραφεται στη Βίβλο. πρβλ. κέρας αμαλθειας, Γη Επαγγελίας.

Μέλι στάζει το στόμα του ειναι γλυκομίλητος, μιλάει ωραία. βλ. μελίρυτος.

Ο μήνας του μέλιτος : ο πρώτος μηνας του γάμου που είναι και γλυκός (για τους επόμενους δεν υπάρχει καμία εγγύηση). Ο μήνας ήταν και σεληνιακὀς για αυτο λεμε και σελήνη του μέλιτος. Το ταξίδι του γάμου λεγεται και ταξιδι του μέλιτος.

Παρομοιώσεις

Το μέλι χρησιμοποιείται για να χαρακτηρίσει κάθε τι γλυκό. Πχ. «Αγόρασα κατι σύκα! Μέλι!» - Αγόρασα κάποια πολύ γλυκά σύκα.

Ανάλογο ειναι και το σερμπέτι (σιρόπι) : «πως τον εκανες έτσι τον καφέ! σερμπέτι!» - Πολύ γλυκός.

Οι αρχαίοι χρησιμοποιούσαν τη λέξη «μέλι» για να χαρακτηρήσουν την ευγλωτία:

"μέλιτος γλυκίων ῥέεν αὐδή" Ιλιάδα .1.249,
"Σοφοκλέους τοῦ μέλιτι κεχριμένου" Aριστ. Αποσπ.581;
"ὕπνος γλυκίων μέλιτος" Μόσχος 2.3;
"ἡ τῶν ἀνδρῶν [χολή] ἐστι πρὸς ἐκείνην μέλι" Αλέξ.146.6:

 

Συνώνυμα και Συγγενικά

μέλι : Το μέλι είναι ένα αρωματικό, ιξώδες, γλυκό υλικό που προέρχεται από το νέκταρ των φυτών, το οποίο μαζεύουν οι μέλισσες και το μεταβάλλουν για την τροφή τους σε ένα πυκνότερο υγρό και τελικά το αποθηκεύουν στις κηρήθρες τους.΄

 

βασιλικός πολτός: ο βασιλικός πολτός είναι μία άσπρη κρεμώδης ουσία, ισχυρά όξινος, με ιδιάζουσα οσμή και υπόπικρη γεύση, εξαιρετικά θρεπτική, η οποία εκκρίνεται από τους υποφαρυγγικούς αδένες των νεαρών εργατριών μελισσών. Προορίζεται για τη διατροφή όλων των προνυμφών μέχρι της ηλικίας των 3 ημερών και των ενήλικων βασιλισσών. Η ονομασία “βασιλικός πολτός” δόθηκε το 1788 από τον διάσημο Ελβετό ζωολόγο Frannois Huber και προέρχεται από το γεγονός ότι οι προνύμφες που προορίζονται να γίνουν βασίλισσες, καθώς επίσης και οι ενήλικες βασίλισσες, τρέφονται αποκλειστικά με μεγάλη ποσότητα από την τροφή αυτή. Του αποδιδουν πολλες θεραπευτικές ιδιότητες και μπορει να καταναλώνεται και από άτομα με αντιβασιλικά φρονήματα.
Κατά τη διάρκεια των πρώτων μελετών, ιδιαίτερη έμφαση είχε δοθεί στις έρευνες για εντοπισμό σεξουαλικών ορμονών στο βασιλικό πολτό. Οι Melampy και Stanley (1940) δεν έδειξαν τέτοιου είδους επιδράσεις στους αρουραίους.

οι αρουραίοι μπορεί μεν να κάνουν υπόγειες στοές και υπόγειες σκέψεις αλλα δεν μπορούν να πηδάνε με ιδαίτερη άνεση μέσα στά λαγούμια τους και βράσ' τες τις ορμόνες του βασιλικού πολτού.

περισσότερα ...

μελίσσι | μελισσολόι: το σμήνος των μελίσσών, αλλά και η κατοικία τους (κουβέλι)|| μεταφορικά: πολλοί συγκεντρωμένοι άνθρωποι που κινούνται και θορυβούν.

μελισσόπουλο || μελισσούλα ||μελισσάκι : μικρή μέλισσα.

Κερί: παράγεται από τους κηρογόνους αδένες της μέλισσας και το χρησιμοποιούν για την κατασκευή των κηρηθρών. Το κερί το παράγουν οι νεαρές μέλισσες ύστερα από ζύμωση και ανάμιξη με τις εκκρίσεις των σιελογόνων αδένων τους.

Η αρχαία ονομασία του ήταν κηρός.

Κηρός: Από το καίω, καύσω, έκαυσα· Με αποβολή του υ και ς =εκαα· απ΄ αυτο καρός και κηρός, ο καιόμενος. Έτυμολογείται από το «καίεσθαι ραδίως» (καίεται εύκολα) · ή γιατί «καιόμενος ρέει».

Μεγα Ετυμολογικον 641

Ομόηχο

Η λέξη κήρ (παλαιοτερα καρ = βλ. καρωσις=λήθαργος, και το νεώτερο τα κακάρωσε < κατακάρωσε = πέθανε) εχει γενική του κηρός και σημαίνει θανατος, ολεθρος, καταστροφή, σφάλμα και αμαρτία (πρβλ. Ακαθιστος Υμνος : Ακήρατε Αγια Παραθένε και τη ακηράτω παλάμη ).

Η ιδια λέξη κερί (κατά συνεκδοχή χργσιμοποιείται για το φωτιστικό μέσο που παράγεται απο το κερί)
Δεν είναι χρονικά προσδιορισμένο πότε πρωτοπαρουσιάστηκε το κερί σαν φωτιστικό μέσο. Ωστόσο από γραπτές πηγές κι από ευρήματα , είναι γνωστό πως χρησιμοποιουσανι ευρύτατα οι Γαλάτες, οι Ρωμαίοι, οι Ετρούσκοι, οι Έλληνες και οι ανατολικοί λαοί· επίσης στην λατρεία, αλλά και σε τελετές και σε γάμους, σύμφωνα με τη μαρτυρία του Πλουτάρχου. Από την εθνική λατρεία πήραν τη χρήση του κεριού και οι Χριστιανοί και, μάλιστα, έχουν βρεθεί σε κατακόμβες παραστάσεις με παλαιοχριστιανικά κεριά. Στις μεγάλες Χριστιανικές γιορτές και τελετές έπαιρναν πανηγυρικό χαρακτήρα οι λαμπάδες και η χρήση τους συνδέονταν και με καθαρά λειτουργικές ανάγκες. Στο Βυζάντιο , μάλιστα , σύμφωνα με προφορική παράδοση , ορισμένες λαμπάδες με ανάγλυφες κέρινες παραστάσεις δικέφαλων αετών και σταυρών , τις άναβαν μπροστά στο θρόνο της εκκλησίας , όπου κάθονταν ο αυτοκράτορας. Τέτοιες λαμπάδες άναβαν και δεξιά κι αριστερά από την ωραία πύλη και μπροστά σε εικονίσματα αγίων.

Το κερί ως υλικό γραφής^[358]

Θα έχετε ακούσει για «τις δέλτους της Ιστορίας». Δηλαδή τους καταλόγους της Ιστορίας οπου καταγράφονται τα σημαντικά προσωπα και γεγονότα. Οι δέλτοι αποτελούνταν απο 2-3 ξύλινες σανίδες επιχρισμένες με κάποιο μαλακό υλικό (ρητίνη ή κερί) πάνω στις οποίες έγγραφαν. Οι σανίδες συνδενόντουσαν με μεντεσέδες ή κρίκους σε δίπτυχα ή τρίπτυχα ώστε

• να αποτελούν ενα σύνολο
• να πιάνουν λιγότερο χωρο και
• να προστατεύεται η γραμμένη επιφάνειά τους.

Η χρισμένη με ρητίνη δέλτος λέγονταν πεύκη ή μάλθα ή μάλθη ή πίττα, ενώ η χρισμένη μέ κερί λέγοταν κηρός ή cera (tabula cerata).

Από το πίσσα=ρητίνη κωνοφόρου. Αυτό που σήμερα λέμε πίσσα τότε το έλεγαν «άσφαλτος». πρβλ. και πίτσα. Τα έγγραφα οναμαζόντουσαν πιττάκια.
Η ρητίνη ως μεσον γραφής εγκατάλείφθηκε κι αντικαταστάθηκε απο το κερι που ήταν πιο πρακτικό. Στο Βυζάντιο υπήρχε και οφφικιούχος κληρικός του πατριαρχείου, ό πρωτονοτάριος, που ηταν προϊστάμενος εις τα πιττάκια, σε τμήμα δηλαδή τής γραμματείας που τηρούσε κάποιο μητρώο η αρχείο αποτελούμενο παλιότερα από πιττάκια. Υπήρχε μάλιστα και αντιστοιχο τοπωνύμιο.

Πινακίδιον κηρῶ μαλακῶ αληλειμμένον. Απο το cera προήλθε «ο πρωτος τη ταξει» ο primus in cera = πριμικήριος, βυζαντινή θεση και λειτούργημα.

Τοπωνύμια

Κυψέλη:

Περιοχή του Δήμου Αθηναίων. Απο τον Κ. Μπιρη^[260]εχει ετυμολογηθεί ως «Γυψέλι» πιθανόν απο παλαιό ορυχείο γύψου. Αν αληθλεύει ειναι άσχετο με τήν μέλισσα. Πιθανόν ομως να υπήρχαν Κυψέλες εκεί. Ο ενικός όμως με προβληματίζει: Γιατι Κυψέλη και οχι Κυψέλες ή Μελίσσια οπως αλλλού. Μήπως έχει δίκαιο ο Μπίρης;

Μελίσσια:

Προάστειο της Αθήνας. Με υγιεινό κλίμα. Υπήρχαν εκεί σανατόρια και πρεβαντόρια την εποχή που η φυματίωση θέριζε.

Μελιγαλάς :

Ο Μελιγαλάς είναι κωμόπολη του νομού Μεσσηνίας. Βρίσκεται στην περιοχή της Άνω Μεσσηνίας και αποτελεί το μεγαλύτερο εμπορικό και αγροτικό κέντρο της περιοχής. Χτισμένο στον λόφο του Άι-Ηλιά, στην αριστερή όχθη του Παμίσου, σε εύφορη κοιλάδα. Τα περισσότερα σπίτια του χωριού είναι πέτρινα.

Τις τελευταίες μέρες της Γερμανικής κατοχής του Β' Παγκοσμίου Πολέμου στην Ελλάδα (1941-1944), η πόλη είχε μετατραπεί σε πεδίο σύγκρουσης μεταξύ των δυνάμεων της Εθνικής Αντίστασης (ΕΑΜ-ΕΛΑΣ), υπό την ηγεσία του Άρη Βελουχιώτη, και των συνεργατών των Ναζί, τα Τάγματα Ασφαλείας, που βρίσκονταν έξω από την πόλη. Οι Ταγματασφαλίτες υπερτησαν δεινή ηττα, αλλα οι προτάσεις τους για ανκωχλη απορριπτονται ετσι εκτελεστηκαν 1.000 έως 2.000 άνθρωποι κυρίως ταγματασφαλίτες, από τις δυνάμεις του (ΕΑΜ-ΕΛΑΣ), και θάβονται μαζικά σε έναν τάφο λίγο έξω από τον Μελιγαλά, την "Πηγάδα". Στη μεταπολεμική Ελλάδα όλες οι κυβερνήσεις απέδιδαν φόρο τιμής στους εκτελεσθέντες, παρουσιάζοντας το περιστατικό ως μία «κοινή σφαγή γυναικόπαιδων από τους κομμουνιστάς». Αυτή η τελετή σταμάτησε μετά το τέλος της Χούντας των Συνταγματαρχών. Σήμερα, μόνο μέλη ακρο-δεξιών οργανώσεων συνηθίζουν να αποδίδουν φόρο τιμής στους εκτελεσθέντες.

Ονόματα και Επώνυμα

• Μέλισσα: Κόρη του Κύψελου και Γυναίκα του Περιάνδρου, τυράνου της Κορίνθου.
• Μελισσάνθη : Φιλολογικό ψευδώνυμο της Ήβης Κούγια-Δασκαλάκη, ποιήτριας από την Αθήνα. (1907-90)
• Μελισσινός: Σανδαλοποιός - Ποιητής με έδρα στην οδό Πανδρόσου στο Μοναστηράκι.
• Μελισσηνοί :Ο οίκος των Μελισσηνών είναι από τους παλιότερους· πρόσωπα που έφεραν το επώνυμο της οικογένειας εμφανίζονται στα τέλη του 8ου αιώνα. Η οικογένεια αυτή, μικρασιατικής καταγωγής, ενδέχεται να συνδέθηκε ειδικότερα με την περιοχή της Φρυγίας. Τον 9ο και 10ο αιώνα οι Μελισσηνοί ανέλαβαν σημαντικά στρατιωτικά και κυρίως πολιτικά αξιώματα, με αρμοδιότητα στα εδάφη δικαιοδοσίας των θεμάτων των Ανατολικών, της Κολώνειας και της Αντιόχειας. Το 10ο αιώνα εκπρόσωποί τους έλαβαν μέρος στη στάση του Βάρδα Φωκά και άλλων Δυνατών της Μικράς Ασίας εναντίον του Βασιλείου Β΄ (976-1025), ενώ τον επόμενο αιώνα συνήψαν συγγενικές σχέσεις με τους Κομνηνούς.
• Μελίνα
  Στο ακουσμα παντα σκεφτόμαστε την Μελίνα Μερκούρη (Μαρία Αμαλία Μερκούρη) (Αθήνα, 18 Οκτωβρίου 1920 – Νέα Υόρκη, 6 Μαρτίου 1994) ήταν Ελληνίδα ηθοποιός και πολιτικός. Καταγόταν από σπουδαία οικογένεια πολιτικών. βραβευμένη με διεθνή βραβεία και παγκόσμιας ακτινοβολίας προσωπικότητα. διετέλεσε υπουργός Πολιτισμού όλων των κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ . Ο παππούς της, Σπυρίδων Μερκούρης, είχε διατελέσει για πολλά χρόνια δήμαρχος Αθηναίων και ο πατέρας της, Σταμάτης Μερκούρης χρημάτισε βουλευτής.
• Κηρουλάριος Μιχαήλ
Πατριάρχης της Κωνσταντινούπολης (1403-1059). Στα χρόνια της πατριαρχίας του οριστικοποιήθηκε το σχίσμα μεταξύ Ανατολικής και Δυτικής Εκκλησίας. Οι διαφωνίες μεταξύ των δύο εκκλησιών είχαν αρχίσει από την εποχή του πατριάρχη Φωτίου. Το 1054 οι απεσταλμένοι του πάπα στο ναό της Αγίας Σοφίας αφόρισαν τον πατριάρχη και τη σύνοδο. Αμέσως μετά ο Μ. και η Ιερά Σύνοδος αναθεμάτισαν τον πάπα. Η ανάμειξη του Μ. σε πολιτικά ζητήματα είχε ως αποτέλεσμα την εξορία του στην Προκόννησο το 1059.

Παράγωγα - Σύνθετα

Μελισσοκόμος, μελισσοκομία

Απο το μέλι:

μελίκρητον = κράμα απο μέλι και γάλα που προσφέρονταν ως σπονδή στούς χθόνιους θεούς.

υδρομέλι = κράμα απο μέλι και νερό

χαρουπόμελο = Μελι απο χαρούπια.

Μονο φραστική συγγένεια. Χαρακτηριζεται μέλι λόγω της παρόμοιας υφής. Δεν έχει όμως καμμία ουσιαστική σχέση με τήν μέλισσα.

Τα χαρούπια κατάφεραν να θρέψουν χιλιάδες παιδιά κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου γιατί περιέχουν τα δέκα σπουδαιότερα άλατα και ιχνοστοιχεία και περίπου 8/10 πρωτεΐνη, ασβέστιο, φώσφορο, σίδηρο και βιταμίνες. Βράζοντας τα χαρούπια παρασκευάζουμε από το μέλι που υπάρχει στο εσωτερικό του ένα απλό υδατώδες εκχύλισμα, το "χαρουπόμελο" το οποίο και χρησιμοποιούσαν ως κύρια γλυκαντική ουσία.

Μελίρυτος : Αυτος που σταζει μέλι απο το το στομα του. Βεβαια με μεταφορική εννοια: ειναι σπουδαίος ρήτορας. Συνώνυμο μελιστάλαχτος.
(Πρβλ. Η «μελιστάλαχτος Χου-χού» σύζυγος του Ποκοπίκο, κωμικού ήρωα της σειράς φυλλαδιών «Ταρζάν - Γκαούρ»).

Οι τρείς ιεράρχαι, βοηθειά σας, χαρακτηριζονται «μελίρυτοι ποταμοί της σοφίας»:

Τους τρεις μεγίστους φωστήρας, της Τρισηλίου Θεότητος, τους την οικουμένην ακτίσι, δογμάτων θείων πυρσεύσαντας· τους μελιρρύτους ποταμούς της σοφίας, τους την κτίσιν πάσαν θεογνωσίας νάμασι καταρδεύσαντας· Βασίλειον τον μέγα, και τον θεολόγον Γρηγόριον, συν τω κλεινώ Ιωάννη, τω την γλώτταν χρυσορρήμονι·

Απολυτίκιο των Τριών Ιεραρχών

Απο το κερί

• Αγιοκέρι
• Κηροπήγιο
• Πριμικήριος
• κηρουλάριος: (Βυζ) Ο κατασκευαστής ή πωλητής κεριών.^[315]
• Κηροποιός
• Κερήθρα ή κηρήθρα
• Τσιρότο: το μετέπειτα λευκοπλάστ. (απο το Λατινικο «cera» που προφέρεται τσέρα). Σημαίνει επικηρωμένο δηλαδή στρωμένο μέ κερί. Αρχ. κήρωμα^[196]
• Νιτσεράδα:Σημαίνει επικηρωμένη μπέρτα (ναυτ) . Ιτ. incerata, Ισπαν. incerada ιντσεράδα > με μετάθεση του ι > νιτσεράδα.
• Βουλοκέρι: Ο Ισπανικός κηρός. δηλαδη ό ίσπανικός κηρός τών ταχυδρομικών σφραγίδων τών δεμάτων, είναι βαμμένος κόκκινος. κατ' επέκταση δε και παράδοση, ακόμη και οί άπλες ταχυδρομικες σφραγιδες τών γραμμάτων είναι πολλές φορές γραμμένες με κόκκινη μελάνη.

Παιχνίδια

Μέλισσα - Μέλισσα

Τα παιδιά χωρίζονται σε δύο ομάδες και, πιασμένα γερά από τα χέρια, στέκονται αντικριστά με μια απόσταση δεκαπέντε-είκοσι μέτρων ανάμεσα τους.
Η πρώτη ομάδα φωνάζει: - Μέλισσα, Μέλισσα!
Η δεύτερη απαντά: - Μέλι γλυκύτατο!
Η πρώτη: - Σε ποιόν παραγγείλατε;
Η άλλη ζητάει έναν παίχτη: - Στον Κωστή!
Τότε αυτός ο παίχτης τρέχει καταπάνω τους και πέφτει με δύναμη πάνω σε όποιο πιάσιμο χεριών του φαίνεται το πιό αδύναμο. Αν καταφέρει να σπάσει το δεσμό των χεριών, παίρνει ένα παιδί από αυτήν την ομάδα και το φέρνει στη δική του. Αντίθετα, αν δεν μπορέσει να σπάσει την ένωση, μένει ο ίδιος με τους άλλους. Κερδίζει η ομάδα που θα τους πάρει όλους.

Περνά-περνά ή μέλισσα

Τα παιδιά εκλέγουν δύο αρχηγούς. Αυτοί οι δύο ονομάζονται με κάτι γλυκό ή σπουδαίο ή καλό (εγώ είμαι το δαχτυλίδι, λέει ο ένας με την διαμαντόπετρα, εγώ είμαι ένα ωραίο παγωτό με κρέμα, σοκολάτα και μπόλικο σιρόπι λέει ο άλλος, ή εγώ είμαι ο Παρθενώνας, εγώ είμαι ο ναός του Σουνίου). Τότε στέκονται ο ένας απένταντι στον άλλον και τα υπόλοιπα παιδιά κάνουν μία ουρά και τα δύο παιδιά χτυπούν τα χέρια τους ψηλά σαν αψίδα να περάσουν οι άλλοι απο κάτω τραγουδώντας:
"Περνά περνά η μέλισσα
με τα μελισσόπουλα
και με τα παιδόπουλα".
Σταματούν σ' ένα παιδί που περνάει εκείνη τη στιγμή κάτω απο την αψίδα και του λένε μυστικά στ' αυτί αυτό που έχουν βάλει ότι είναι να διαλέξει. Αυτό του το λέει ο ένας συνήθως χωρίς να πει, ποιός είναι τι. Οταν το παιδί ζητήσει "το παγωτό" (ας πούμε) πηγαίνει πίσω απ' αυτόν που έχει ονομαστεί "παγωτό" και τον κρατά απο τη μέση. Το ίδιο επαναλαμβάνεται για όλα τα παιδιά να διαλέξουν. Ετσι γίνονται δύο αλυσίδες. Πιάνονται οι αρχηγοί απο τα χέρια και τραβιούνται απο τα πίσω παιδιά. Οποια ομάδα τραβήξει την άλλη κερδίζει.

 

Λόγοι και αντίλογοι

-Κύριε ...
-Κηρί και λιβάνι (παρετυμολογία απο κυρός=κύριος και κηρός=κερί)

 

Βιβλιογραφία