aris

Αρχή παιδεύσεως ή των ονομάτων επίσκεψις Γλωσσολογία - Ετυμολογία 16/05/2010

Αντισθένης (444-366 πΧ)

 Μεταβολές στα Επώνυμα των Νεοελλήνων Print

Το αίτιο της μεταβολής

  

Μεταναστευτικές

Μέσα στην Ελληνική Ιστορική αναμπουμπούλα, πάλαι και επ΄εσχάτων, οι Ελληνες αναγκάστηκαν να αλλαξουν τα επωνυμά τους γιατι:

  • Δεν ήταν κατανοητά στον νέο τόπο

Η μεταναστευση σε ξενογλωσσες περιοχες υπέβαλλε, χωρις ιδαιτερο λογο, την μετάφραση στην τοπικη γλώσσα των επωνύμων. πχ. στις ΗΠΑ ο Ραπτόπουλος εγινε Taylor. Ονομα πιο συνηθισμένο και κατανοητό. Οι Γρηγοράκηδες εγιναν Gregory και παει λέγοντας.

  • Δεν μπορουσαν να προφερθουν απο τους εντόπιους

Ο Παπαδομανωλάκης ειναι δύσκολο να προφερθει απο ξενους. Αυτοι εχουν συνηθίσει σε πιο ολιγοσύλλαβα επωνυμα. Επειδη δεν γνωριζουν την σημασια τους και δεν μπορουν να τα προφέρουν, η αλλαγη εγινε επιτακτική. Ετσι έγινε ο Tom Papas, Chris Chris

  • Προδιναν δυσμενη προέλευση

Στην κατηγορία αυτή ανηκουν τα επώνυμα των χιλιάδων προσφύγων της Μ. Ασιας που κατέληγαν σε -ογλου. Στην Ιλιάδα και Οδύσσεια ο Αγαμέμνονας λέγεται και Ατρείδης (γιός του Ατρέα) ο Ορέστης αναφέρεται και ως Αγαμεμνονίδης (γιός του Αγαμέμνονα) ο Οδυσσέας φέρει και το όνομα Λαερτ-ιάδης (γιός του Λαέρτη) και ο Μαχάων ακούει και στο Ασκληπ-ιάδης (γιος του Ασκληπιού). Οι αρχαιολάτρες Ποντιοι προτιμησαν τα εις -ιδης και -αδης απο τα -πουλος των Πελοπονησίων και το -ακης των Κρητικών.

Αλλα που είχαν τελειως τουρκική προέλευση μεταφράστηκαν.
Ετσι ο Μαιρακτάρογλου έγινε άλλοτε Μπαιρακτάρης και άλλοτε Σημαιφορίδης. Οι Καμπούρογλου οταν μεταβαλλόταν γινόταν Καμπουρόπουλος αλλα και Κυφωνίδης (<αρχ. κύφων ο σκυφτος, καμπούρης), ο Τσομπάνογλου έγινε Ποιμενίδης και τράβα κορδόνι.

Αλλα που είχαν τελειως ξένη προέλευση τροποποιήθηκαν.
Το Βουλγαρικό Στογιάνωφ = γιός του Στεφανου (δηλ. Στεφανόπουλος)> Στογιανιδης > Στουγιαννίδης, με δύο νν για να προκαλέσει παρετυμολογία από το Γιάννης.

Ωραιοποίηση

Το 19 αιώνα, οι καθερευουσιανοι θεωρησαν βάρβαρα και τουρκοφωνα τα φωνηματα μπ και ντ και γκ στα επωνυμα και φρόντισαν να τα συμμορφωσουν σε β,δ,γ . Οι κατοχοι των ονοματων δεχθηκαν των παρεμβαση των δασκάλων τους. Μια τέτοια θεώρηση ειναι λανθασμενη γιατι οι αρχαιοι έλληνες εγραφαν μεν β προφεραν ομως μπ, ενω το δ προφέρονταν ντ και το γ ως γκ. (Βλ. Αναλυτικοί πίνακες προφοράς των αρχαίων ελληνικών φωνημάτων ). Μια τρύπα στο νερό δηλαδή, γιατί έτσι γράφονται. Ομως πια δεν προφέρουμε όπως οι αρχαιοι και τα επώνυμα (παρατσούκλια κατά κανόνα, και σαν τετοια ήταν περιπαικτικά εως υβριστικά) ηχούν "μεταμφιεσμένα", με αποκρυψη και παραλλαγή.

παραθέτω ενα κατάλογο[217]

Μπενιζέλος - Βενιζέλος[147,14]

Μπαρμπερης - Βαρβέρης

Μπεκρής - Βεκρής

Μπαρμπαγιαννης - Βαρβαγιάννης (απο το μπαρμπας)

Μπακαλόπουλος - Βακαλόπουλος (απο το τουρ. μπακάλ=παντοπώλης ) και επι το αρτιστικότερον Βακαλό

Μπαμπαγιάννης - Βαβαγιάννης (απο το μπαμπάς=πατηρ, αβάς)

Μπατμανιδης - Βατμανιδης

Νταγλής - Δαγλής, Δαγκλής

Γενησεβντάς - Γενησεβδάς

Γκοτζαμάνης - Κοτζαμάνης

Νταούτης - Δαούτης

Μπακιρτζης - Βακιρτζης

Αποκρυψη μητρωνυμικών

Εχει γινει προσπαθεια να αποκρυβουν οι μητρωνυμικες προελευσεις των επωνυμων. Μητρωνυμικα ονοματα εχουν συνηθως ανθρωποι απο περιοχες ναυτικες ή με πατερα του ταξειδευει. Η γνωστή στον τοπο διαμονης ειναι η μητερα και οχι ο πατερας. Αυτο δεν σημαινει οτι αναγκαστικα οτι ο πατερας ειναι τελειως αγνωστος και ο γιος νοθος. Ομως δεν καλοακούγεται γι' αυτο εφαρμοστηκαν διαφορα τερτιπια για την αποκρυψή του.

Μετάθεση του τονου

  • Ορφάνης ή Αρφάνης αντι του Ορφανής πχ. Ο Γιάννης της Ορφανής
  • Κάκιας - αντι του Νικος της Κακιάς (κατ΄αντιδιαστολη προς τις αλλες αδελφές της)

Παραμόρφωση ορθογραφίας

  • Μαμής - Απο την Μαμμή, μαία
Αμεταβλητα ως δυσνοητα
  • Καλούς - Απο το Κάλω (Καλλιόπη)
  • Μοσχούς - Απο το Μόσχω

Σύνδεσμοι

ΤΑ ΕΠΩΝΥΜΑ ΚΑΙ Η ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΟΥΣ

 
 
Ο Επιμηθέας ήταν γιος του Τιτάνα Ιαπετού και της Ωκεανίδας Ασίας ή Θέμιδας ή Αίθρας ή Κλυμένης. Αδέρφια του ήταν οι Ιαπετίδες Προμηθέας, Άτλας και Μενοίτιος. Το όνομά του προέρχεται πρόθεση "Επί" και το ρήμα "Μανθάνω", όπου το "α", σε ορισμένες αρχαιοεληνικές διαλέκτους, γίνεται "η". Σημαίνει "αυτός που επι του μαθήματος, σκέπτεται". Δυστυχώς, ο Επιμηθέας είναι ένα από τα θύματα της κατασυκοφάντησης του Ελληνικού πολιτισμού, με αποτέλεσμα να χαρακτηρίζεται ως "μη προνοητικός", "αφελής" και άλλα.
Όμως, η σοφία της Ελληνικής Εθνικής Θρησκείας είναι δεδομένη. Ο Επιμηθέας είναι αυτός που βγάζει τα συμπεράσματα, μετά το γεγονός. Σε σύγχρονη γλώσσα θα μπορούσαμε να τον αποκαλέσουμε "εμπειρογνώμων".
Αυτός μαζί με τον αδελφό του Προμηθέα έπαιξαν σημαντικό ρόλο για την εξέλιξη της ανθρωπότητας. Όταν τους ανατέθηκε να δώσουν στο κάθε ον τα χαρακτηριστικά που έπρεπε να έχει,ο Επιμηθέας έπεισε τον αδελφό του να του επιτρέψει να αναλάβει μόνος αυτήν την "δουλειά". Έτσι ο Επιμηθέας ονομάτισε και απέδωσε στο κάθε ον τα χαρακτηριστικά που ήθελε ο ίδιος, με τρόπο ώστε να μην μπορούν να αλληλοκαταστραφούν. Όταν έφτασε, στο τέλος, η ώρα του Ανθρώπου, δεν είχε να του δώσει παρά λίγες τρίχες και νύχια ευπαθή και ανίσχυρα. Από αυτό το λάθος ο Προμηθέας ανέλαβε την προστασία του Ανθρώπου. Κατά τα πρώτα χρόνια της ανθρωπότητας, ο Επιμηθέας έγινε βασιλιάς της, στην πόλη Σικυώνα. Έτσι ήταν φυσικό επόμενο, ο Δίας να αποστείλλει σε αυτόν την Πανδώρα με το κουτί της. Ο Επιμηθέας, αν και είχε συμβουλευτεί από τον αδερφό του να μην δεχτεί τίποτα από τον "πατέρα τε θεών και ανθρώπων", δέχτηκε να παντρευτεί την Πανδώρα. H περίεργη Πανδώρα, ή σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή ο ίδιος ο Επιμηθέας, ανοίγει το κουτί, που περιείχε όλα τα δεινά, τα οποία εξαπλώνονται με τον τρόπο αυτό στον κόσμο. Όταν η Πανδώρα κλείνει το κουτί, έχει μείνει μέσα, τελευταία, η ελπίδα. Από αυτό τον μύθο είναι γνωστή μέχρι σήμερα η φράση «Κουτί της Πανδώρας»: «άνοιξε το Κουτί της Πανδώρας». Μαζί της έκανε μια κόρη, την Πύρρα, την οποία νυμφεύτηκε ο Δευκαλίων, γιος του Προμηθέα. Μετά τον Κατακλυσμό του Δευκαλίωνα, ο Δίας κατακεραύνωσε τον Επιμηθέα και τον έστειλε στον Έρεβο, μαζί με τον αδελφό του Μενοίτιο.

Η ετυμολογία του επωνύμου παραμένει σκοτεινή. Οσοι θέλησαν να συκοφαντήσουν το επώνυμο του Ευάγγελου Βενιζέλου, για πολιτικούς λόγους, το ετυμολόγησαν απο το εβραικό Μπέν-Ζελών.

Αλλη εκδοχή

Στην Αττική, γνωστος ήταν ο πενέστης <αρχ. πένης. Ο φτωχός. Ο φτωχός-πειναλέος, αλλά ο δημιουργός (ο προερχόμενοος από το λαό τον δημο και παράγων έργο). (Θυμηθήτε το: "Πενία τέχνας κατεργάζεται"). Οι πενέσται απετελούσαν την πρώτη σε πληθος μελων απο τις κοινωνικοοικονομικές τάξεις της Αττικής. Και ήσαν πολλοί οι πένητες. (μετάπεσαν σε "μπένητες" ("μπένοι") απο "τον πένητα" > τομπένητα >τομπένη > ο μπένης). Γι αυτή την τάξη οι "συνταγματικοί" νομοθέτες τών Αθηνών και ό Σόλων και ό Κλεισθένης προνοούν με ευνοϊκές ρυθμίσεις.

Η λέξη πένης έχει πρωτοελληνική, πελασγική τήν προέλευση. Οί πανάρχαιοι κάτοικοι της Αττικής, που πολεμήσαν μέ τούς Ατλαντες στο Θριάσιο Πέδιο, είναι Πελασγοί, από τους οποίους προήλθαν, αργότερα οί Ίωνες. Και οί γενεές (φάρες) τής Αττικοβοιωτίας, που ανήκαν σε ομάδες κυνηγών και μετέπειτα κτηνοτρόφων-γεωργών, εγκατεστάθηκαν στην περιοχή, από την Ελλοπία-Θεσπρωτία, τόσον κατά τα πανάρχαια πρωτοελληνικά χρόνια, όσο καί κατά τον 6ο, τόν 8ο, τόν 12ο, τόν 13ο καί κυρίως τόν 15ο αιώνα. Είναι οί Πελασγοί, οι πρωτοέλληνες, και οι Δωριείς (οί "σκλαβηνοί") Αρβωνίται (Λαπίθες) τού νεωτέρου Ελληνισμού. Οί Πελασγοί αυτοί είναι οί προπάτορες τών Ελλήνων, οί θεμελιωτές τού Ελληνικού Πολιτισμού, οί δέ νεώτεροι Δωριείς Αρβανίτες της Αττικοβοιωτίας, μέ όλους τους άλλους συνέλληνες, απελευθέρωσαν την Ελλάδα από τον τουρκικό ζυγό.

Καί τα κύρια έθνη των Πελασγών, οί Ελληνες και οι Ιλλυριοί (Αλβανοί) επιβιώνουν, αλλά και η πελασγική πρωτογλώσσα υφίσταται και ομιλείται. Στην Ελλάδα έλαβε μεγάλη εξέλιξη, ενώ στην Ιλλυρία διατήρησε απαρασάλευτα, την ιδια δομή, σύνταξη και γραμματική που είχε απο την γέννεση της. Είναι η σημερινή Αλβανική. Στην ιλλυρική ο πτωχός καλείται μπένε (μπένης-πένης).

Οσοι Αλβανοι διασκορπιστηκαν στην Ελλάδα, εξω απο την Αττικοβοιωτία, με βάση το επίθετο "πένης" ("μπένε") διεμόρφωσαν αλλα γονεωνυμικά επώνυμα που σημαίνουν καταγωγή ή ιδιότητα. Έτσι προέκυψαν τα κάτωθι επίθετα: Μπένης, Μπενής, Μπένος, Μπενάκης, Μπενέκος, Μπενέας, Βένος. Και εκ τούτων το Μπενι-ζέλος ή Βενι-ζέλος, όπερ σημαίνει τον πτωχούλη, τον εργατάκο. (εκ του Βενέζης: Βενεζίλιος-Βενιζέλος). Θυμηθήτε ποσα υποκοριστικα σε -ελι υπαρχουν: παιδαρέλι, αλεπουδέλι και το Γαννουλέλι, το Νικολέλι που κατέληξαν στα αντίστοιχα επώνυμα κυρίως στή Λεσβο, οπως ο Διάκος εγινε Διακάκης στην Κρήτη).

Φαινεται πως οι πένητες και στο Βυζάντιο ήταν συγκεριμένη οντότητα:
Ό λογοθέτης, ως υπουργός ασκεί καθήκοντα καγγελαρίου και είναι ο σύνδεσμος μεταξύ του πατριάρχη και του σουλτάνου, αλλά και ο εκπρόσωπος του λαϊκού στοιχείου στον ιερό θεσμό της Εκκλησίας των του Χριστού πενήτων.
Αριστείδη Πανώτη Μ. Ιερομνήμονος του Οικουμενικού Θρόνου - "Συνοπτική εξιστόριση του θεσμού των αξιωμάτων της Μ. Εκκλησίας"

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος έλκει την καταγωγή του από τους Μπενιζέλους (Βενιζέλους). Μία γενεά Μπενιζέλων(φάρα) μετεγκατεστάθηκε στην Κρήτη και μακιγιαρισε το επώνυμο σε “Βενιζέλος”. Αυτοί που παρέμειναν στην Αττική και διατήρησαν το αλβανόφωνο Μπενιζέλος βγήκε η Αγια Φιλοθέη (κατά κόσμον Παρασκευή Μπενιζέλου), που ήταν μοναχή με σημαντική φιλανθρωπική και κοινωνική δράση κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας του 16ου αιώνα. H Ορθόδοξη Εκκλησία την έχει ανακηρύξει αγία και είναι στενά συνδεδεμένη με την πόλη των Αθηνών. Η μνήμη της τιμάται από την Ορθόδοξη Εκκλησία στις 19 Φεβρουαρίου.