Εκφράσεις, δυσκόλως εννοούμενες

Χαρακτηρίζει κάτι εξωφρενικό, παράλογο.
πχ. Να ζει,θεέ μου, ελευθερο βίο και να υποφέρει απο λεφτά! Αυτο είναι άνω ποταμών
Γ. Ταχτσή «Το Τρίτο στεφάνι» [151]

Απαντάται στη «Μήδεια» του Ευριπίδη στο 2° χορικό (στ. 410 κε)

ἄνω ποταμῶν ἱερῶν χωροῦσι παγαί͵
καὶ δίκα καὶ πάντα πάλιν στρέφεται.
ἀνδράσι μὲν δόλιαι βουλαί͵ θεῶν δ΄
οὐκέτι πίστις ἄραρε·
τὰν δ΄ ἐμὰν εὔκλειαν ἔχειν βιοτὰν στρέψουσι φᾶμαι·
ἔρχεται τιμὰ γυναικείῳ γένει

Τα Ιερά τα ποτάμια γυρίζουν [στρ.
εκεί πάνω που πιάνουνται. Ναί! Δικιοσύνη
και τα πάντα άνω-κάτω στραφήκαν.
Των αντρών δολερές οι βουλές,
κ' είναι η πίστη στους θεούς σαλεμένη.
Αλλ' η ζήση η δική μου τρανά θ' ακουστεί,
τί θ' αλλάξει του πλήθους η γνώμη.
Να, ζυγώνει η τιμή το γυναίκειο το γένος·
πια ποτέ κακοκέλαδη φήμη
στίς γυναίκες δε θάχει να σούρνει.

Είναι πιθανόν να λεγονται οι πρώτες λεξεις των στίχων για να θυμίσουν στον ακροατή το ποιήμα.Το κυρίως νόημα όμως είναι το «τα πάντα άνω-κάτω στραφήκαν». Ενα πράγμα που μας θυμίζει το στίχο «ανω ποταμων» είναι κάτι ανατρεπτικό απίθανο, αστάθμητο!

Αρκετά εύηχη έκφραση που εκφράζει την κατάσταση στην οποία επικρατεί απόλυτος πανικός ή τρελή ανοργανωσιά. Γενικώς πολύ χύμα φάση και ό,τι να'ναι.

Αν διαβάσουμε τον Μπαμπινιώτη θα δούμε ότι

Προέρχεται από το μεσαιωνικό ουσιαστικό αρτσιβούριον, κι αυτό από το αρμενικό arats-havoth = μηνυτής, αγγελιαφόρος. Αναφέρεται στην πρώτη εβδομάδα του Τριωδίου, στη διάρκεια της οποίας οι Αρμένιοι ακολουθούν αυστηρότατη νηστεία Οι Βυζαντινοί αντιμετώπιζαν με εχθρότητα αυτή τη συνήθεια, μάλιστα η μονή Μάμαντος επέμενε στην κατανάλωση αυγών και τυριού κατά τη διάρκεια αυτής της εβδομάδας, για να διαχωριστεί από την αίρεση των Αρτζιβουρίων.
Η λέξη κατέληξε να γίνει συνώνυμη με την αταξία και την πλήρη ακαταστασία, γιατί οι Βυζαντινοί προσπαθώντας να ερμηνεύσουν την καθιέρωση αυτής της νηστείας, το έκαναν με πολλούς και συχνά παράλογους τρόπους με αποτέλεσμα να επικρατήσει σύγχυση.

Αργότερα στο αρτζιμπούρτζι προστέθηκε η λέξη λουλάς για να ενταθεί εκφραστικά η σύγχυση.

Ας με συγχωρήσει ο κ. Καθηγητής αλλά οποιαδήποτε άσχετη λέξη θα μπορούσε να προστεθεί εκεί πχ. λέξη γάτα ή ποτήρι ή κουκουνάρα (άρες μάρες κουκουνάρες) γιατί διαλέχτηκε ο λουλάς; Πως ο αγγελιαφόρος arats-havoth συνδέθηκε με το Τριώδιο, έγινε αρτσιμπούρτζι και απέκτησε το νόημα της ακαταστασίας! το "μπούρτζι" που βρέθηκε!

Κυκλοφορούν κι΄ άλλες παρερμηνείες ή εκδοχές , οι οποίες δεν στηρίζονται πουθενά.

Ας προσθέσω και εγώ την δική μου εκδοχή:
Ενδεχομένως από τη λέξη "αρκεβούζιο".

Το arquebus ή harkbus ή hackbut από το ολλανδικό haakbus, μεταγλωττίστηκε στα ελληνικά σε "αρκεβούζιο". Σημαίνει "όπλο με γάντζο". Ήταν ένα πρωτόγονο πυροβόλο που χρησιμοποιήθηκε από τον 15ο ως τον 17ο αιώνα. Ο γάντζος ήταν ένα απαραίτητο σιδερένιο δίχαλο (βέργα ή σωλήνας ~1,5 μέτρο σχήματος Υ) στο οποίο ακουμπούσε το ασήκωτο αρκεβούζιο για να κάνει δυνατή την σκόπευση. Ο αρκομπουζιέρος κουβαλούσε και το αρκεβούζιο και το δίχαλο.

Αναρωτιέμαι μήπως ο γάντζος λεγόταν και "λουλάς" από το τούρκικο lüle που σημαίνει σωλήνας. Άλλο θέμα αν η λέξη εξειδικεύτηκε κατόπιν και σημαίνει την άκρη του σωλήνα του ναργιλέ εκεί που μπαίνει το τουμπεκί, και μετά, εκ του μέρους το όλον: Λουλάς=Ναργιλες. Πρβλ. Ρεμπέτικο:
«Οταν ανάβει ο λουλάς
εσύ δεν πρέπει να μιλάς».

Ο Διονύσιος Ρώμας στον "Περίπλου" του ^(239,26) αναφέρει τον κάπο των αρκομπουζιέρων και ερμηνεύει = "αρχηγός των τουφεξήδων , που ήταν οπλισμένοι μ' ασήκωτα τσακμακοντούφεκα" (γύρω στο 1571 μΧ)


Είχα ακούσει πως κάποιοι οπλαρχηγοί απειλούσαν οτι "θα πάρουμε τα αρτσιμπούρτζια μας και τον λουλά μας και θα ..." αναφερόμενοι προφανώς στον οπλισμό τους.

Συμπέρασμα
Μετά από όλα αυτά πιθανολογώ ότι η έκφραση σημαίνει τον οπλισμό και την μετακίνησή του ή χρήση του, και επομένως την απειλή, την οχλαγωγία, την ένοπλη σύρραξη, την αναστάτωση.

Σχετικά: "Τα τσαμασύρια", Τα "σέα και τα μέα". "Τζάτζαλα μάντζαλα"

Υποσημείωση
Ο διάδοχός του αρκομπουζιού, το μουσκέτο, ήταν ένα φορητό πυροβόλο, κάπως μικρότερο από το αρκεβούζιο, και αυτο το κατέστησε ευκολότερο στη μεταφορά. Ήταν ο πρόδρομος του τουφεκιού και άλλων ατομικής χρήσης πυροβόλων όπλων. (Ο χρήστης του λεγόταν mousquetaire. (Βλ.A.Dumas Les 3 mousquetaires ελληνιστί οι 3 σωματοφύλακες).

Το Αλτ είναι ξενογνωσσο < Γαλ. Halte <Γερ. Halt σημαίνει στοπ, στάσου, σταμάτα. Η όλη φράση είχε την βλέψη να είναι ελαφρώς αρχαΐζουσα. Περιλαμβάνονταν στο πρωτο μάθημα “Αναγνώρισης” στο στρατό. Επειδή η καλή πατρίδα μου απένειμε την τιμητική ειδικότητα το “λοιπού οπλίτου” και με εξαπέστειλε στο Ορεστικον Αργος (Διάβαζε “διάολου μάνα”) επί διετία ομού με 30-40 Πομάκους (ομοίως με την ειδικοτητα «λοιπου οπλιτου» και «διαρκώς απλύτου»), γνωρίζοντας ολίγην ανάγνωσιν και ανορθογραφίαν εις άριστον βαθμόν. Άντε τώρα να εξηγήσεις εις τον τουρκόφωνον και τουρκόφρονα Πομάκον τι θα πει “τις ει”.

Φιλόλογος συνάδελφος διετύπωσε την ορθότατη άποψη ότι όταν ο σκοπός αντιληφθεί ερχομένη την περίπολο δεν οφείλει να πει “Αλτ! τις ει;” άλλα “αλτ! τίνες εστέ;” δεδομένου ότι είναι πολλοί οι επερχόμενοι. Το «Αλτ! τις ει;» θα σημαινε οτι ο σκοπός δεν είδε όλους τους επερχομένους. Μετά την σχετική διδασκαλία προς τους Πομάκους με ερώτησε ένας εξ αυτών γιατί πρέπει να τους ρωτάμε για το “νισεστέ”. Ο νισεστές είναι υλικό χρησιμοποιούμενο στη μαγειρική: το γνωστό Κορνφλάουρ. Οπότε απάντησα “κάλα άστο, δεν είναι απαραίτητο, εξακολουθήστε να ρωτάτε όπως ξέρετε”.

Ευτυχώς οι ημιαναλφάβητοι του Στρατού δεν συλλογίστηκαν οτι το ξενόφερτο ΑΛΤ ώφειλε να γίνει ΣΤΗΘΙ και κατά τον φιλόλογο συστρατιώτη μου ΣΤΗΤΕ. . Θα είχαμε και δεύτερη δυσπραγία να εξηγηθεί το οτι «στήθι» (προστακτική του ίστημι) δεν έχει σχέση με τα, τόσο ζηλευτά και δυσπρόσιτα στα φανταράκια, «στήθη».

Κάθε 15 του Μάη, οι Ρωμαίοι τιμούσαν τους θεούς Αφροδίτη και Διόνυσο, βγαίνοντας στις πλατείες με σκοπό να αλληλοχτυπηθούν με αυγά μελάτα! Χιλιάδες αυγά πετιόντουσαν εκείνη τη μέρα. Ο κόσμος δε, το απολάμβανε γελώντας ακατάπαυστα. Στη γιορτή αυτή μπορούσαν να πάρουν μέρος οι πάντες. Γι' αυτό και έβλεπε κανείς μέσα στο πλήθος, δεσποινίδες, στρατηγούς και πολλές φορές και τον ίδιο τον αυτοκράτορα (Θερμός θιασώτης, του αβγοπόλεμου ήταν ο Νέρωνας, που δεν περίμενε τη συγκεκριμένη μέρα του εθίμου για να κάνει αβγοπρόσωπους τους αξιωματικούς του). Η γιορτή αυτή, πραγματοποιείτο και στο Βυζάντιο, αλλά για αρκετά μικρό χρονικό διάστημα. Θα πρέπει να σημειωθεί πως, παρόλο που ο αβγοπόλεμος διαρκούσε μία μέρα, τα γέλια εξακολουθούσαν για αρκετές βδομάδες. Γι' αυτό και όταν αναφέρουμε τον όρο, αναφερόμαστε σε κάποιον που κατά τη γνώμη μας, γελάει αναίτια.

http://www.slang.gr/lemma/show/____auga_sou_katharizoun_kai_gelas;_9426/#lemma_10411

Θεωρω απιθανο να γίνεται τέτοιος πόλεμος και, διαρκούσης της μάχης, να καθαριζονται τα αυγά! Τα αυγά πρέπει να τα ετοίμαζαν οι μαχητές εκ των προτέρων και εν κρυπτώ και παραβύστω, για να αιφνιδιάσουν τον αντιπαλο. Αν δώ κάποιον να μου καθαρίζει αυγά δεν γελάω, φεύγω για να μην το φάω στη μούρη. Αν του καθαρίζει ισως να γελάσω γιατι ξέρω τι θα συμβεί στον τρίτο.

Η δική μου ερμηνεία (κολλημένος γαρ με την μπάλα) σχετιζεται, ατεκμηρίωτα όμως, με την διαπόμπευση. Το κλούβιο αυγό ηταν σύνηθες να εκσφενδονίζεται για να καθυβρίσει κάποιον κατά την διαπόμπευση. Μέχρι και σήμερα πετάνε αυγά στους πολιτικούς. Ας υποθέσουμε λοιπόν πως η έκφραση ήταν «Μ'[ε] αυγά σε καθυβρίζουν, και [εσύ] γελάς;». Το «και γελάς» λέγεται σε αντίθεση με την καθύβριση. Ανάλογη έκφραση «τον φτύνουν και νομίζει οτι βρέχει»

Παλιά, όταν τις γυναικες τις κλειδώνανε στο σπίτι, ο εραστής τους έφερνε βόλτες και ειδοποιούσε το κορίτσι πετώντας ένα πετραδάκι ή κάνοντας πως βήχει. Υπάρχει και το αντίστοιχο τραγουδάκι:

Ελα περασε και βήξε
κί ενα πετραδάκι ρίξε

και, αλλο πιο οπορτουνιστικό:

από την πόρτα σου περνώ, βήχω και ξεροβήχω
κι΄ αν δεν γυρίσεις να σε δώ σου κατουρώ τον τοίχο.

«Κόβω» με τήν εννοια του «διακοπτω» όταν αφορά σύμπτωμα νοσήματος όπως ο βήχας σημαίνει θεραπεύω. Θα του κοψω εγω τον βήχα ελεγε ο αυστηρος πατέρας ή οκομπλεξικος αδελφός υποσχομενος διορθωτικα-θεραπευτικά μέτρα κατα του ασθενουντος εραστή.

Λέμε σήμερα “τον έδιωξε κακήν κακώς”. Πιστεύουμε ίσως ότι το κακήν είναι κάποιο επίρρημα όπως το φύρδην, μίγδην το συστάδην, το τροχάδην κλπ.

Όμως πρόκειται για επίθετο θηλυκού γένους. Ο κακός, η κακή, το κακόν. Η έκφραση αφορούσε διώξιμο γυναίκας. Ποια γυναίκα εξ άλλου μπορούσε ή τολμούσε να διώξει τον άνδρα της;

Η πλήρης μορφή της φράσης είναι την έδιωξε, κακήν [ούσαν], κακώς (δηλ. Εδώ το κακώς (με ω-μέγα) είναι επίρρημα και σημαίνει με άσχημο τρόπο. Όχι θα την άφηνε!)

      Η κόξα της ένι λεχνή,
εν ενί πασσειά,ένι στεχνή
σαν την λυάδαν την γλωρή,
η κόξα της έτσι λυγεί.

Το σωστό είναι περι αέρων και υδάτων. Το θέμα των τελικών διαπραγματεύσεων κατά την αγορά ενός κτηρίου: Σε ποιόν θα ανήκει το δικαίωμα του υψούν (ο αέρας) και που θα εκβάλουν τα νερά των αποχετεύσεων και της βροχής.
Δηλαδή ασήμαντες κουβέντες για μικρολεπτομέριες.

Ο Φ. Κουκουλές ^[161,274] (Η Οικία):

«Το υπέρ το δώμα καλειται αήρ.»

Η Εξάβιβλος του Κ. Αρμενόπουλου αναφέρει πολλές διατάξεις για την προστασία των οικοδομών, των κοινοχρήστων χώρων, αιγιαλού κλπ. Ισως γι΄αυτο η συζήτηση ή και η διαπραγμάτευση «περί αέρων και υδάτων» να ειναι τελείως περιττή αφού όλα ρυθμίζονται από το Νόμο.

Ο Φ. Κουκουλές ^[165,276] Περι τα Βυζαντινά Φορέματα: Σήμερα πολλές φορές ο «αέρας» και ο «άνεμος» συγχέονται, και το ένα το αντιλαμβανόμαστε ως το άλλο. Αυτή η σύγχιση ισχύει απο παλιά. Δεν είναι απορίας άξιο αν οι συγγραφείς ομιλούν για ύφασμα ανεμιαίο (αεράτο).

Το «πλαντάζω» σημαίνει δυσφορώ απο το λατινικό plangere=πλήττομαι, χτυπιέμαι, τύπτομαι, στερνοκοπούμαι, κόπτομαι, θρηνώ την συμφορά. ^[181,169]
Επομένως «πλαντάζω στο κλάμα» σημαινει κλαίω για τα καλά και έχω μεγάλη σύγχυση και δυσφορία. Ο Καθ. Μπαμπινιώτης ^[131,1110] το θέλει προερχόμενο απ' ευθείας απο το πλαταγίζω που ομως σήμαινει κτυπώ δύο επίπεδα μεταξύ τους. Η δική μου αποψη ειναι οτι είναι αντιδάνειο. Πάντως η σωστη εκφραση θα ηταν «πλαντάζω απο το κλάμα» ή ακομη πιο σωστά «πλαντάζω» πρβλ την καντάδα λαλούν τ΄αηδόνια και πλαντάζω

Σημαίνει «ανοησίες». Έτσι χαρακτηρίζουν τρίτοι τις αστήρικτες αιτιολογίες που δίνει κάποιος. Πχ. «Τι άρρωστος και πράσιν’ άλογα! Δεν λες πως ξενύχτισες χθες».
Όμως η σωστή γραφή του είναι «πράσσειν άλογα». Το πράσσειν και πράττειν είναι απαρέμφατο του πράσσω = πράττω, κάνω, διαπράττω. Αλογα (εννοείται πράγματα) δηλ. πράγματα χωρίς λογική. Αρα «πράσσειν άλογα» σημαίνει το να κάνει (να πράττει ή πράσσει) ή να λέει κάποιος παράλογα πράγματα. Βλ. και «Πρασιν' άλογα»  Το επίθετο «άλογο» σημαίνει αυτό που δεν εχει λογικη. Ο άλογος δηλ. ο ανόητος είναι και κούφος δηλ. κούφιος, κενός, άδειος. πχ. Αλογοσκούφης , κουφάλογο.

Χρησιμοποιείται κυρίως επι συμβολαιων. Εκεί έμπαιναν οι υπογραφές και η ημερομηνία. Το άρθρον ακροτελεύτιον. Η κατακλείς δηλ. το κλείσιμο. Το συμβόλαιο θα πρέπει να είναι υπογραμμένο για να ισχύει. Η αντίστοιχη αρχαία εκφραση ήταν «εν τελικη κατακλείδι» ή «εν κατακλείδι».
Σήμερα την έκφραση την λέμε σαν «τελικό συμπέρασμα» πχ. «στο κάτω κάτω της γραφής δεν την παντρεύτηκα κι΄ολας» και εννοούμε «τελικά»

Το λέμε για κάτι που απέχει πολύ από το να είναι αληθινό ή τελειωμένο. Κάτι που απαιτεί ακομα περισσότερη προσπάθεια. πχ. «Αυτή η κουβέντα σηκώνει νερό» δηλαδή χρειάζεται πραπέρα επεξηγήσεις και διευκρινίσεις.
Η έκφραση προέρχεται απο το ζύμωμα, όπου το νερό προστίθεται σιγά-σιγά. Οταν το ζυμάρι δεν έχει την επιθυμητή πλαστικότητα λέμε οτι σηκώνει (χρειάζεται) ακόμα νερό. Με την έννοια μπορεί να δεχθεί και άλλο νερό. Οι διάφορες συνταγές μαγειρικής λένε «ρίξτε νερό, όσο σηκώσει».

Το λέμε περιφρονητικά για κάτι που δεν είναι σπουδαίο. Κάτι που είναι αδιάφορο. πχ. «Αγόρασε αυτοκινητο! Σιγά τον πολυέλαιο, σημερα ολοι έχουν αυτοκίνητο».

Ο Βαυαρός βασιλιάς μας ο Όθωνας, μαζί με τη βασίλισσα Αμαλία οργάνωναν συχνά γιορτές στ' Ανάκτορα. Οι απόγονοι των αγωνιστών του '21, μαζί με τους ξένους αυλικούς, ηταν οι συνήθεις καλεσμενοι. Το κέφι, έφθανε πολύ γρήγορα στο κατακόρυφο με ελληνικούς χορούς, που με ζήλο προσπαθούσαν να μάθουν και οι ξένοι. Οι γερολεβέντες παλιοί πολεμιστές, στον ενθουσιασμό τους, τραβούσαν κι άδειαζαν προς το ταβάνι τα κουμπούρια τους. Κι ακόμα σε καμιά «γυροβολιά», όταν το απαιτούσε η φιγούρα του χορού, έβγαζαν και το τσαρούχι, εκσφενδονίζοντας το προς τα πάνω. Αλλά τις αίθουσες των Ανακτόρων τις φώτιζαν κρυστάλλινοι πολυέλαιοι και κηροστάτες. Στο κρίσιμο, λοιπόν, αυτό σημείο, ακουγόταν ψιθυριστά και με τη συνοδεία ενός ευγενικού χαμόγελου, φιλική «παραίνεση» κάποιου γνωστού των Ανακτόρων προς τον ενθουσιώδη χορευτή: «Σιγά τον πολυέλαιον!».

Μια δεύτερη εκδοχή δίνει την εξής προέλευση: Σε πολλά μοναστήρια και εκκλησίες της πατρίδας μας, επικρατεί ακόμα και σήμερα η συνήθεια, στις μεγάλες γιορτές και συγκεκριμένα κατά τη δοξολογία, αφού ανάψει ο καντηλανάφτης τους πολυέλαιους, να τους κινεί, τον ένα από την Ανατολή στη Δύση και τον άλλο από Βορρά προς Νότο, έτσι που να σχηματίζεται το σημείο του Σταυρού.
Έτσι παρουσιάζεται με περισσότερη λαμπρότητα ο διάκοσμος της εκκλησίας. Αν, όμως, η κίνηση δεν ήταν ομαλή και κινδύνευαν να σβήσουν τα φώτα, του έλεγαν: «Σιγά τον πολυέλαιο, να μη σβήσουν τα φώτα».

Κατ’ άλλους, η λέξη πολυέλαιος γράφεται με έψιλον και όχι με άλφα γιώτα, γιατί τον πολυέλαιο τον ανάβουν στην εκκλησία, όταν ψάλλεται ο ψαλμός του Δαυίδ, ο γνωστός ως «πολυέλεος», που τα εδάφια του έχουν σαν επωδό το «ότι είς τον αιώνα, το έλεος αυτού».

Κατά μια άλλη, μη τεκμηριωμένη όμως, άποψη η έκφραση ισοδυναμούσε με πρόταση επιβράδυνσης του καθαρισμού προς παράτασιν θεάματος. Την δημοσιευω με κάθε επιφύλαξη

Το 1207 οι Φράγκοι άρχισε μια πολιορκία του Ακροκόρινθου που κράτησε μέχρι το 1210. Το κάστρο διοικούσε ο Λέων Σγουρός. Οι πολιορκούμενοι αντιστάθηκαν ηρωικά παρ' όλες τις αντίξοες συνθήκες. Η γυναίκα του Σγουρού ήταν κόρη του αυτοκράτορα Αλέξιου του Γ΄ και ο λαός την έλεγε «Αλέξαινα». Η Αλέξαινα , για να βοηθήσει τον άντρα της, έχτισε με δικά της χρήματα μερικές πολεμίστρες (στον Ακροκόρινθο), που εξελληνίσθηκαν σε «κομβίες», από το γαλλικό «combat» που προφέρεται «κομπά», και σημαίνει αγώνας και μάχη. Οι Φράγκοι παρ' όλες τις προσπάθειες δεν κατάφερναν να καταλάβουν το φρούριο. Και οι Έλληνες έλεγαν, ότι «τα κομπά της Αλέξαινας αντέχουν ακόμα». Η φράση με τον καιρό κατέληξε να γίνει «τα κουμπιά της Αλέξαινας» και την λέμε συνήθως, όταν βρισκόμαστε σε κάποια δυσχέρεια. Αυτό γιατί δεν μπορουσε ο λαός να ερμηνεύσει το κομπά που πλέον ήταν άγνωστα μετά την πτώση της Φραγκοκρατίας.

Δες ομως και μια διαφορετική ετυμολογία στο Λεξικό Βυζαντινών Λέξεων, Α. Στουγιαννίδη.

Υποθέτω, με πάσαν επιφύλαξιν, οτι η ξετσίπωτη εμφάνιση αυτου του πινακα του Ρεμπραντ, να απετέλεσε την αφορμή της λαϊκής εκφράσεως «το πάει το γράμμα!»

Ο Δαυίδ παντρεύτηκε κατά σειρά την κόρη του Σαούλ Μιχάλ, την Αχινοάμ την Ιεζραελίτισσα και την Αβιγαία την Καρμηλίτισσα, τη χήρα του Νάβαλ, ενώ αργότερα παντρεύτηκε τη χήρα του Ουρία Βηθσαβεέ (ή Βηρσαβεέ, η εν προκειμένω ξερβάκωτη με το γράμμα) με την οποία απέκτησε τον Σολομώντα. Την Βηρσαββέ τήν εκανε χήρα ο ιδιος ο Δαυιδ στελνωντας τον Ουρια στο μετωπο, σε σιγουρη σφαγή. Την περίοδο που ζούσε στη Χεβρώνα, ο βασιλιάς Δαβίδ πήρε και άλλες γυναίκες και απέκτησε αρκετούς γιους και κόρες. Όταν επέστρεψε στην Ιερουσαλήμ, ο Δαβίδ πήρε και άλλες συζύγους και παλλακίδες με τις οποίες έκανε και άλλα παιδιά. Η ιστορία του λιγο πολύ γνωστή: Πρώην τσοπάνος και πλήρως αναλαφάβητος σκοτωσε τον Γολιαθ και πηρε το Θρονο (πρβλ. Τον Μεγα-Αλέξαντρο που σκοτωσε το καταραμενο φίδι και πήρε την βεζυροπούλα). Σε ανύποτο χρονο έγραψε ενα ραβασάκι^[*] στην Βηρσαβεέ (αναλόγου μορφωτικου επιπέδου) και ενεπευσε τον Ρεμπραντ να απαθανατίσει το γράμμα. Πιθανότατα η Βηρσαβεέ εις τον πίνακα ευρίσκεται εντός του αποπάτου και το χαρτί έχει ήδη συγκεκριμένο προορισμό.

* Ραβάσια = Κατά τον Κουκουλέ ^{[164,31 ]}ξυλινες ράβδοι, στις αποια χάραζαν οι Τουρκοι τις παραδοσεις εμπορευματων επι πιστώσει (πχ. οι γιαουρτάδες) μετα γιναν σημειωματα και τελεως τα εξειδικευμενα ερωτικα σημειωματα. Ισως απο [Ραβδάκια>Ραβ(δ)άκια>Ραβδάτσια>Ραβάσια]. Με αναγραμματισμο βαράσια, βερέσια, βερεσεδια (Τουρκ. veresiye). Η αποψή μου ειναι οτι με τους ιδιος μετασχηματισμους μπορει να προήλθε απο το αβαξ> υποκ. αβάκιον (σανις προς ιχνογράφηση) > με τσιτακισμό αβατσιο> αβάσιο> και με την φράση φέρ(ε)αβασιο> φερ& αβάσιο > φέρ´ ραβάσιο = δος μου αποδειξη

Μετά τα «πράσσειν άλογα» τούτη η έκφραση αναλύεται πιο εύκολα. Τα γνωστά χορταρικά δεν δίνουν νόημα στην φράση. Τον «έπιασαν στο πράσσειν» σημαίνει τον έπιασαν «στο πράττειν», τον έπιασαν «έπ’ αυτοφώρω», την ώρα που το έκανε.

Η μεταβολή των θρησκευτικών πεποιθήσεων γινόταν με πολύ πειστικούς και συνάμα πιεστικούς τρόπους. Σε έστρωναν ένα πλατύ σανίδι, το «ξύλο» και σου αλλάζανε την πίστη είτε με ένα γερο μαστίγωμα, είτε τοποθετώντας βαριές πλάκες (ή άλλα βάρη) στο στήθος για να μην μπορείς να αναπνεύσεις. Η εικόνα (βλ. παρακάτω) ήταν κυριολεκτικά καταθλιπτική. Λέγανε και πολλές ανάλογες εκφράσεις «τον πλάκωσαν στο ξύλο», «του βγάλανε το λάδι» (του χρίσματος της βάπτισης), «του βγήκε η Παναγία». Ας θυμηθούμε και το σχολικό «γίνεσαι Τούρκος Διάκε μου την πίστη σου ν' αλλάξεις;». Ο υποκείμενος σε αλλαξοπίστιση ετίθετο προ του ρητορικού διλήμματος, που τόσον επιτυχώς παρουσίασε ο Μπόστ: «ή την πίστη σου αλλάζεις ή ταχέως τα τινάζεις». Για να γίνει πιο πειστικό το επιχείρημα κοντά στεκόταν και ο δήμιος (τζελάτης) με την σούβλα έτοιμη. Όσοι πιστεύουν ότι το σούβλισμα συνεπάγεται και ψήσιμο κάνουν λάθος. Ο σουβλιζόμενος «αρπάζει» στη φωτιά και ο δήμιος δεν θα κάθονταν να τον τρίβει με λεμονόκουπα σαν τον Πασχαλινό οβελία.

Στα τουρκικά μπατζάκ (bacak) σημαίνει σημαίνει κνήμη, πόδι. «[Πήραν] φωτιά τά μπατζάκια μας» θα ήταν η αρχική έκφραση, κάτι αντίστοιχο με το αμειγώς Ελληνικόν: «πήραν φωτιά τα πόδια του» που έχει την σημασια «άρχισε να τρέχει», «ενεργεί βιαστικά προκειμένου να προλάβει». Κατ΄επέκταση: «Μπήκε σε μπελάδες, σε μεγάλες φουρτούνες». Επειδη ομως συνήθως τετοιους μπελάδες δεν τους προκαλούμε μόνοι μας, αλλά μας τους «χώνουν» άλλοι, η τελική έκφραση που ζεί μέχρι σήμερα είναι «[μας βάλαν] φωτιά στα μπατζάκια μας».

Σημερα εκτός από την χρήση της στην παραπάνω έκφραση, η λέξη μπατζάκ[ι] δηλώνει το τμήμα εκείνο του ενδύματος (παντελονιού) που περιβάλλει το πόδι, και οχι το πόδι καθ΄εαυτό.