Μυθολογικά οντα που το πάνω μισό μέρος του σώματός τους ήταν ανθρώπινο και το άλλο τους μισό ήταν ζώο ή άντα που είχαν κεφάλι ζώου και σώμα ανθρώπου ή όντα που το σώμα τους ήταν σχηματισμένο από πολλά διαφορετικά ζώα. Το υβρίδιο, μικρή ύβρις, αποτελεί ύβρη, βρισιά προς την φύση αφού παραβιάζει τους κανόνες διασταύρωσης των ειδών και δημιουργεί τερατογεννέσεις.

Στην ελληνική μυθολογία οι Άρπυιες ήταν θηλυκά τέρατα, πουλιά με γυναικείο κεφάλι, κόρες του Θαύμαντα και της θαλάσσιας Νύμφης Ηλέκτρας και αδελφές της αγγελιαφόρου των θεών Ίριδας. Το συλλογικό αυτό όνομα ετυμολογείται από τις λέξεις αρπαγή - άρπαξ - αρπάζω, γι' αυτό και η λέξη «Άρπυιες» δασύνεται . Υποτίθεται ότι άρπαζαν τα παιδιά και τις ψυχές. Για τον λόγο αυτό τις απεικόνιζαν επάνω στους τάφους να κρατούν στα νύχια τους την ψυχή του νεκρού. Οι πιό γνωστές ήταν οι Αελλώ, Κελαινώ, Νικοθόη, Ποδάργη, Ωκυπέτη.

Οι Άρπυιες παρουσιάζονται στη «Θεία Κωμωδία» του Δάντη (Ωδή XIII της «Κόλασης») να καταδιώκουν όσους αυτοκτόνησαν.

Κατα την παράδοση η Γοργόνα ήταν η κακώς πληροφορημένη αδελφή του Μεγαλέξαντρου. Οταν της έλεγαν οτι ο αδελφός της πέθανε, βούλιαζε τα καράβια. Αφότου μαθεύθηκε το παρασύνθημα "Ζει και βασιλεύει και τον κόσμο κυριεύει" τα ναυάγια μειώθηκαν αισθητά.

Τίτλος Μυθιστορήματος «Η Παναγιά η Γοργόνα» του Στράτη Μυριβήλη.

Η Γοργώ των αρχαίων Ελλήνων ήταν τέρας με φίδια αντί για μαλλιά!
βλ. Α. Στουγιαννίδη "Η Γοργώ και χάριν έχει"

Ο Γρύπας ήταν τέρας της Ελληνικής μυθολογίας.
Συνώνυμα: Γρύφων, γρύπων. Είχε σώμα λιονταριού, κεφάλι και φτερά αετού. Επίσης σε μερικές αναπαραστάσεις του φαίνεται πως έχει και ουρά φιδιού. Ο μύθος του θεωρείται ότι προέρχεται από την Μεσοποταμία. Πιθανότατα η γέννηση του μύθου ανάγεται στην εποχή της πρώτης ανακάλυψης απολιθωμάτων δεινοσαύρων από τον προϊστορικό άνθρωπο. Η ράχη του ήταν σκεπασμένη με φτερά και τα νύχια στα λιονταρίσια πόδια του ήταν δυνατά και γαμψά σαν του αετού. Τα νύχια του του γρύπα θεωρούνταν πολύτιμα το Μεσαίωνα επειδή λέγαν πως μπορούσαν να ανιχνεύσουν την ύπαρξη δηλητηρίου στα υγρά, χωρίς όμως να μπορούν να το καθαρίσουν.

Γρύπας σε νωπογραφία της Αίθουσας του Θρόνου, στα Ανάκτορα της Κνωσού.

Στην Αρχ. Ελληνικη γλώσσα ή λέξη σήμμαινε φίδι και χρησιμοποιώνταν αδιαφόρως με αυτή τήν έννοια.

Στα μεσαιωνικά επύλλια και την Μυθολογία ο δράκων υπήρξε θύμα Αγίων και Ιπποτών. Του προσέδοσαν άλλα, μή φιδίσια, χαρακτηριστικά (φτερά, πόδια κέρατα κλπ) και τον ακόντιζαν άπαντες γιατί προκαλούσε διακοπές στο δίκτυο ύδρευσης*. Μεσαιωνικές φυλλάδας, που αργότερα ενέπνευσαν και το θεατρο σκιών, εφεραν και τον Μέγαλέξαντρο να σκοτώνει δράκοντα: «το καταραμένο φίδι»

Κυριο Ονομα

Δράκων. Αρχαίος Αθηναίος νομοθέτης. Η ονοματοδοσία με ονόματα ζώων ανάγεται στήν εποχή του τοτεμισμού. (πχ. Κυρια ονοματα Λεωνίδας, Λεωτυχίδης, Λέων, Αλωπεκή, Λύκος, Λυκόφρων, Κόραξ κλπ).

Αν και ο Δράκων συνήθως αναφέρεται ως ο πρώτος νομοθέτης των Αθηνών, πριν από αυτόν, έξι άρχοντες ονομαζόμενοι Θεσμοθέτες, θεσμοθετούσαν άγραφους νόμους από το 683 π.Χ. Το 624 π.Χ. οι Αθηναίοι του ανέθεσαν να γράψει τους νόμους και το 621 π.Χ. τους έγραψε σε μαρμάρινες πλάκες τις οποίες τοποθέτησε στην Αγορά. Οι νόμοι αυτοί ήταν πολύ αυστηροί και από τότε η έκφραση "Δρακόντειοι νόμοι" είναι συνώνυμη με τους ιδιαίτερα αυστηρούς νόμους. Αντίστοιχα "Δρακόντεια μέτρα" ονομάζονται τα αυστηρά μέτρα. (Δεν ξερουμε αν ο Δράκων είχε και εκτελεστική εξουσία, ως τε να λαμβάνει μέτρα. Το πιθανότερο είναι η ένννοια «δρακόντειος» να επεξετάθη πολύ αργότερα από τους νόμους και στα αντίστοιχα μέτρα). Δεν είναι τυχαίο ότι ο Πλούταρχος είπε ότι οι νόμοι του Δράκοντα γράφτηκαν με αίμα, όχι με μελάνι. Οι τιμωρίες ήταν ιδιαίτερα σκληρές, με ασήμαντα αδικήματα, όπως η κλοπή ενός μήλου ή ακόμη και η τεμπελιά να τιμωρούνται με θάνατο**. Οι νόμοι του Δράκοντα αντικαταστάθηκαν με τη νομοθεσία του Σόλωνα μετά το 594 π.Χ.

*)Ο Αγ. Γεώργιος ο τροπαιοφόρος, στρατιωτικός άγιος και ελευθερωτής συγκεντρώνει πολλές διηγήσεις και παραδόσεις, από τις οποίες η σπουδαιότερη είναι αυτή που μιλάει για το φόνο του δράκοντα και της σωτηρίας της βασιλοπούλας. Το θηρίο αυτό φυλούσε το νερό μιας και το άφηνε να τρέχει μόνον όταν έβρισκε κάποιον άνθρωπο να φάει. Οι κάτοικοι της περιοχής όριζαν με κλήρο το θύμα του δράκοντα. Ολόκληροι στρατοί είχαν αντιταχθεί με αυτό το τέρας, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Ο κλήρος έφερε και τη σειρά της βασιλοπούλας, την οποία έσωσε ο Άγιος Γεώργιος φονεύοντας το δράκο.

Ηθικο δίδαγμα: Οι Αγιοι διαλέγουν τους πελατες τους απο τήν ελίτ, απο τους αριστοκράτες. Ανδρομέδες και Πυργοδέσποινες σώζωνται ενω ο λαουτζίκος καταβροχθίζεται ανηλεώς. Αποφεύγετε τους δράκους αν δεν είσθε γαλαζοαίματοι. Ουδείς θα σπεύσει να σας σώσει.

**) Οι δημόσιοι υπάλληλοι τότε, έτρεμαν το κ. Δράκο.

Βίαια και ταραχώδη πνεύματα δημιουργημένα από ατμούς.

Τρείς ήσαν οι Έκατόγχειρες,

1. ο Βριάρεως, (βία, βιαρός) =ισχυρός
2. ο Γύγης που σημαίνει τή γη, ο γηγενής, και
3. ό Κότος. Ο Τολμών (στίς μέρες μας «ο Τολμών» έγινε γραφειο εκκενώσεως βόθρων. )

Οι Ερινύες στην Ελληνική μυθολογία ήταν μυθικές χθόνιες φτερωτές θεότητες που κυνηγούσαν όσους είχαν διαπράξει εγκλήματα κατά της φυσικής και ηθικής τάξης των πραγμάτων. Επίσης είναι γνωστές και ως Ευμενίδες, ευφημισμός που έδοσε το όνομά στην τρίτη τραγωδία της τριλογίας «Oρέστεια» του Αισχύλου. Στη συγκεκριμένη τραγωδία, κατατρέχουν τον Ορέστη, γιο του Αγαμέμνονα και της Κλυταιμνήστρας, για το φόνο της μητέρας του.

O ἱππαλεκτρυών (αλογοκόκορας) είναι ένας τύπος φανταστικού υβριδικού πλασμάτος της αρχαίας ελληνικής λαογραφίας, μισό άλογο και μισό-κόκορας, με κίτρινα φτερά.

Το μπροστινό μισό είναι άλογο, το πίσω μισό κόκορας, οπως η ουρά και τα πόδια. Η παλαιότερη απεικόνιση χρονολογείται από τον 9ο αιώνα π.Χ., και το μοτίβο μεγαλώνει πιο κοινά κατά τον 6ο αιώνα, κυρίως στην αγγειογραφία και μερικές φορές σε αγάλματα, οπου συχνά εμφανίζεται και με έναν αναβάτη. Είναι, επίσης, εμφανίζονται σε μερικά νομίσματα. Λίγα λογοτεχνικά έργα του 5ου αιώνα αναφέρουν το θηρίο, αν και οι μύθοι που σχετίζονται με αυτό δεν ειναι γνωστοί.

ὡς Διειτρέφης γε πυτιναῖα μόνον ἔχων πτερὰ ᾑρέθη φύλαρχος, εἶθ᾽ ἵππαρχος, εἶτ᾽ ἐξ οὐδενὸς μεγάλα πράττει κἀστὶ νυνὶ ξουθὸς ἱππαλεκτρυών.
Αριστοφάνης - Ορνιθες στ. 800

Διόνυσος
νὴ τοὺς θεοὺς ἐγὼ γοῦν
ἤδη ποτ᾽ ἐν μακρῷ χρόνῳ νυκτὸς διηγρύπνησα
τὸν ξουθὸν ἱππαλεκτρυόνα ζητῶν τίς ἐστιν ὄρνις.

Μια νύχτα εγώ, ειν΄αλήθεια,
ξαγρύπνησα ώρες για να βρώ σαν τι πουλί
είναι τάχα εκείνος ο ξανθόμαυρος αλογοκόκοράς του

Αριστοφάνης - Βάτραχοι στ. 931 - μεταφρ. Θ. Σταύρου

Μια από τις αινιγματικές παρουσίες της αρχαίας Ελληνικής μύθολογίας είναι εκείνη των Κενταύρων, των ανθρώπων-αλόγων, που φέρονται να κατοικούσαν κυρίως στο Πήλιο της Μαγνησίας. Μισοί άνθρωποι και μισοί άλογα, δεν κρύφθηκαν σε σκοτεινά υπόγεια, όπως ο άνθρωπος - ταύρος της Κρήτης, αλλά συχνά απέκτησαν περίοπτη θέση ανάμεσα στους αρχαίους Έλληνες ημίθεους και ήρωες, αναλαμβάνοντας ακόμα και αυτό τον ρόλο του παιδαγωγού τους, όπως ξέρετε ο Κένταυρος Χείρων ηταν παιδαγωγός του Ασκληλιού,του Αχλιλλέα, του Ιάσονα (ως επίθετο χείρων=χειρότερος, αν ο Χείρων ήταν ο χειρότρος φαντασθήτε τι ήταν ο καλύτερος!). Ευτυχώς ο Σταματάκος ^[261.1107] ετυμολογεί το «Χείρων» απο το χειρουργός.

Το κένταυρος παράγεται από το το ρήμα κεντέω (κεντῶ) + αύρος*=ίππος, σημαίνει λοιπὀν «αυτός που κεντρίζει τα ἀλογα». ^[261.520]

*αύρα είναι και το αεράκι που έρχεται από τη θἀλασσα, το άλογο πάντα παρομοιάζονταν με τον άνεμο. (πχ. το άλογο στο ομώνυμο πίιημα του Α. Βαλαωρίτη λεγόταν "Βοριάς")

Φράσεις

Στις δημώδεις ελληνικές εκφράσεις, κέρβερος καθιερώθηκε να χαρακτηρίζεται κάθε άγρυπνος αλλά και αυστηρός φρουρός ή θεματοφύλακας ακόμη και αξιών π.χ. "αυτός είναι κέρβερος στη δουλειά του" ή "κέρβερος στην οικογένειά του" (της οικογενειακής τιμής) κλπ.

Στην Ελληνική μυθολογία, ο Μινώταυρος ήταν ένα ον με σώμα ανθρώπου και κεφάλι και ουρά ταύρου. Πέρα από την περιγραφική αυτή ονομασία του, το όνομα του Μινώταυρου ήταν Αστερίων.
Κάποιες φορές αναπαρίσταται ακόμα ως ταύρος με κορμό ανθρώπου, σε αντιστοιχία με τον Κένταυρο.
Κατοικούσε στο Λαβύρινθο, κτίσμα που φτιάχτηκε από το Δαίδαλο κατόπιν εντολής του βασιλιά της Κρήτης Μίνωα.
Ο Μινώταυρος σκοτώθηκε από τον Θησέα.

Πασιφάην δὲ ἐλθεῖν εἰς ἐπιθυμίαν αὐτοῦ παρεσκεύασεν. ἡ δὲ ἐρασθεῖσα τοῦ ταύρου συνεργὸν λαμβάνει Δαίδαλον, ὃς ἦν ἀρχιτέκτων, πεφευγὼς ἐξ Ἀθηνῶν ἐπὶ φόνῳ. οὗτος ξυλίνην βοῦν ἐπὶ τροχῶν κατασκευάσας, καὶ ταύτην λαβὼν καὶ κοιλάνας ἔνδοθεν, ἐκδείρας τε βοῦν τὴν δορὰν περιέρραψε, καὶ θεὶς ἐν ᾧπερ εἴθιστο ὁ ταῦρος λειμῶνι βόσκεσθαι, τὴν Πασιφάην ἐνεβίβασεν. ἐλθὼν δὲ ὁ ταῦρος ὡς ἀληθινῇ βοῒ συνῆλθεν. ἡ δὲ Ἀστέριον ἐγέννησε τὸν κληθέντα Μινώταυρον.
Απολλόδωρος - Βιβλιοθήκη 3.1.

Ο αρχαίος Νηρεύς. Στην ελληνική μυθολογία φέρεται ως πρωτότοκος γιος του Πόντου και της Γαίας (Ησίοδος) και κατ΄ άλλους του Ωκεανού και της Τηθύος.

Συνήθης κατοικία του είναι ένα λαμπρό σπήλαιο, ή ένα φωτεινό ανάκτορο που βρίσκεται στα βάθη των Ωκεανών. Ο Νηρέας φέρεται ως θαλάσσια θεότητα προγενέστερη του Ποσειδώνα. Οι αρχαίες ελληνικές παραδόσεις και σχεδόν όλοι οι αρχαίοι Έλληνες ποιητές και καλλιτέχνες παρουσιάζουν τον Νηρέα ως γέροντα μειλίχιο αγαθόν και αξιαγάπητο. Σύζυγός του ήταν η Ωκεανίδα Δωρίς με την οποία απέκτησε το πολυάριθμο γένος των Νηρηίδων τις ωραιότατες κόρες πενήντα σε αριθμό ή εκατό κατά νεώτερες παραδόσεις. Όπως όλες οι θαλάσσιες θεότητες μπορούσαν να μεταμορφώνονται έτσι και ο Νηρέας μεταμορφωνόταν σε περίεργα και απίθανα σχήματα. Ο Νηρέας ήταν επίσης εκείνος που έδειξε στον Ηρακλή παλεύοντας μ΄ αυτόν (βλ. Εικόνα) για να το επιτύχει το δρόμο προς τον κήπο με τα χρυσά μήλα των Εσπερίδων. Το όνομα Νηρεύς έχει σαφώς καθορισμένη έννοια και μας θυμίζει το νερό που κινείται*.

Το λαϊκό του όνομα ήταν γέρων άλιος. Οι πενήντα Νηρηίδες, οι κόρες του γέροντα Νηρέα αναφέρονται στις διάφορες μορφές (κατάσταση θαλάσσης) και χάρες της θάλασσας.

* Η επικρατούσα άποψη οτι το σημερινό «νερό» ετυμολογείται από το «νεαρόν ύδωρ» που διαλαλούσαν οι νεροκουβαλητάδες στο Βυζάντιο είναι μάλλον εσφαλμένη. Η ρίζα νηρ (Νηρεύς, Νηρηίδες) υπήρχε απο πολυ παλαιότερα. ^[417]

2. Κατά τον Ησίοδο το όνομά του οφείλεται στις "Πηγές" του Ωκεανού όπου είχε γεννηθεί, έτσι το όνομα φέρεται να έχει σχέση με πηγές.

3. Σύμφωνα με τη μυθολογική παράδοση της Κορίνθου ο Πήγασος ήταν Κορινθία θεότητα, και είχαν κοπεί και νομίσματα με τη παράστασή του. ο Πήγασος πέταξε στον Ακροκόρινθο και ξεδίψασε στα νερά της Πειρήνης πηγής εξ ού και "Πειρήνιος πώλος" το από τότε όνομά του. Οι Κορίνθιοι συσχετίζουν τον Πήγασο με τον Βελεροφόντη και τη Χίμαιρα.

4. Η συσχέτιση του Πήγασου με τις Μούσες οφείλεται στην εξής παράδοση: Όταν οι Μούσες διαγωνίζονταν κάποτε στο τραγούδι με τις κόρες του Πιέρου, στον Ελικώνα, μόλις άρχισαν το τραγούδι οι Πιέριες κόρες όλα είχαν σκοτεινιάσει. Αμέσως μετά, όταν ήλθε η σειρά των Μουσών, όλα φαίνονταν σαν να σταμάτησαν, ο Ουρανός, η Θάλασσα, τα ποτάμια, για να ακούσουν τους εξαίσιους ύμνους, ο δε Ελικώνας άρχιζε να υψώνει τη κορυφή του προς τον ουρανό από χαρά και υπερηφάνεια μέχρι που τον σταμάτησε ο φτερωτός Πήγασος, με διαταγή του Ποσειδώνα, λακτίζοντάς τον με τις οπλές του. Από το λάκτισμα αυτό γεννήθηκε η πηγή του Ελικώνα, της οποιας τα νερά ενέπνεαν τις Μούσες, η καλούμενη και Ιπποκρήνη.

5. Σε μεταγενέστερους μύθους ο Πήγασος αναφέρεται και ως άλογο της Ηούς στην οποία της τον πρόσφερε ως δώρο ο Ζεύς για να σέρνει το άρμα της.

6. Σε ακόμη μεταγενέστερους χρόνους ο Πήγασος θεωρήθηκε ως άλογο των Μουσών που ιππεύουν οι ποιητές και πετούν μαζί του ψηλά στο καλλιτεχνικό στερέωμα. Τελικά οι θεοί πρόσφεραν στον Πήγασο μια αιώνια θέση στον ουρανό δημιουργώντας τον Αστερισμό του Πήγασου.

Μεταφορικά λέμε οτι οι ποιητές, οι οραματιστές και οι λογοτέχνες καλπάζουν με τον Πήγασο. Πρβλ.

Οικόσημά μου τα όνειρα. Μα κ' η χλωμή μου η μούρη
δεν αντικρύζει όπως εσείς του Σάντσου το γαιδούρι
Τον Πήγασο με τα φτερά μπινευω τα μεγάλα!

Ομηρος Μπεκές - «Ο Δον Κιχώτης»^[1.263]

Ενα επίγραμμα για θυσία τράγου και σπονδή του πρώτου γάλακτος (βλ. πρωτόλεια και απαρχές) σε ξόανο του Πάνα (ιδιοκατασκευή) απο τον τσομπάνο Φιλοξενίδη:

κόψας ἐκ φηγοῦ σε τὸν αὐτόφλοιον ἔθηκεν Πᾶνα Φιλοξενίδης, ὁ κλυτὸς αἰγελάτης, θύσας αἰγιβάτην πολιὸν τράγον, ἔν τε γάλακτι πρωτογόνῳ βωμοὺς τοὺς ἱεροὺς μεθύσας.

W. R. Paton -The Greek Anthology. London. W. Heinemann Ltd- 1916-Βιβ 6. στ. 99

Ο Πάν και η Αίγα

Ο Παν συνουσιαζόμενος (κατά φύσιν με αίγα). Δεν γνωρίζουμε άν από αυτήν την συνεύρεση βγήκε ο Παναιγιάλιος. Πάντως η κατηγορία κτηνοβασίας δεν ευσταθεί, τουλάχιστον κατά το ήμισυ.

Αν εγώ έβαζα τίτλο στό άγαλματίδιο θα το έλεγα:
"ΓΑΜΩ ΤΗ ΜΑΝΑ ΜΟΥ" ή "ΤΙ ΣΟΥ ΚΑΝΩ ΤΩΡΑ ΜΑΝΑ ΜΟΥ;"

Σκύλλα

Είναι θηλυκό τέρας της ελληνικής μυθολογίας. Θεωρείται θυγατέρα του Ποσειδώνα και της Γαίας. Κατοικούσε στην ευρωπαϊκή ακτή του πορθμού του Βοσπόρου (στην ασιατική ακτή κατοικούσε ένα άλλο τέρας, η Χάρυβδις). Είχε έξι λαιμούς και άρπαζε αντίστοιχους ναυτικούς από τα διερχόμενα πλοία. Αργότερα οι μυθογράφοι μετέφεραν την κατοικία των δύο τεράτων στον πορθμό της Μεσσήνης μεταξύ Ιταλίας και Σικελίας. Τόσο η Χάρυβδη όσο και η Σκύλλα εμπλέκονται στους μύθους τόσο του Οδυσσέα όσο και των Αργοναυτών, οι οποίοι πέρασαν από τα στενά αυτά με μικρές απώλειες, γιατί η Ήρα παρακάλεσε τον Ποσειδώνα να την κοιμίσει, τόσο την ίδια όσο και την Χάρυβδη. Είχε εννέα κεφάλια που έμοιαζαν με σκύλου, εξ ού και το όνομά της.

Χάρυβδη

Η Χάρυβδη ή Χάρυβδις ή ρουφήχτρα ή θαλάσσια δίνη σύμφωνα με το Λεξικό Liddel-Scott, όνομα αμφίβολης ετυμολογίας, είναι θηλυκό τέρας της ελληνικής μυθολογίας. Θεωρείται θυγατέρα του Ποσειδώνα και της Γαίας. Κατοικούσε στην ασιατική ακτή του πορθμού του Βοσπόρου (στην ευρωπαϊκή ακτή κατοικούσε ένα άλλο τέρας, η Σκύλλα) και ρουφούσε το νερό της θάλασσας, καταπίνοντας μαζί διερχόμενα πλοία και ναυτικούς.

Φράση

Πέσαμε «απο τη Σκύλλα στη Χάρυβδη» (απο το κακο στο χειρότερο).

Οι Σάτυροι ήταν κατώτερα μυθικά όντα "δαίμoνες" της ελληνικής μυθολογίας, (πνεύματα των βουνών και των δασών), τους οποίους η Ποίηση και η Τέχνη τους απεικόνιζαν από τη μέση και πάνω σχεδόν ανθρωπόμορφους, φαλακρούς και με μυτερά αυτιά, με πόδια και ουρά τράγου, σε αντίθεση με τους Σειληνούς, των οποίων το κάτω μισό του σώματος έμοιαζε με αλόγου. Ήταν, όπως και οι Σειληνοί, υπηρέτες και σύντροφοι του θεού Διόνυσου, τον οποίον είχαν μεγαλώσει από παιδί. Αγαπημένη τους ασχολία ήταν το παίξιμο αυλού και κιθάρας, ο τρύγος και το μεθοκόπημα, αλλά και το κυνήγι των κοριτσιών , που αποτελούσαν όλα μαζί την προσωποποίηση της γονιμότητας της Φύσης.

ΣΑΤΥΡΟΣ ΣΕ ΤΕΣΤ ΚΟΠΩΣΕΩΣ ΤΗΣ ΣΤΥΣΗΣ. Ο ΚΥΛΙΚΑΣ ΓΕΜΙΖΕΤΑΙ ΣΤΑΔΙΚΑ ΚΑΙ .... ΟΣΟ ΑΝΤΕΞΕΙ .

Φαίνεται ότι ο αυλός δεν ήταν το μόνο όργανο με το οποίο έπαιζαν.

Με μεταφορική έννοια, σάτυρος ονομάζεται ο λάγνος, ασελγής άνθρωπος.

Η σάτιρα δεν έχει σχέση με το σάτυρο, η σατυρίαση ομως έχει. Δες το Υπογλώσσιο #31

Επιβιώματα

Οι σάτυροι σε έκδοση βελτιωμένη και επηυξημένη παρέμειναν στη λαογραφίακη μυθολογια ως τις μερες μας με την μορφή των καλικαντζάρων. Οι οποιοι συνήθως εμφανίζονται αλλοτε ως νάνοι, αλλτοτε ψηλοί, σκουρόχρωμοι, με μαλλιά μακρυά και ατημέλητα, μάτια κόκκινα, δόντια πιθήκου, δασύτριχοι, χέρια και νύχια πιθήκου, πόδια γαϊδάρου ή το ένα γαϊδάρου και το άλλο ανθρώπινο, ("μισοί γαϊδούρια και μισοί άνθρωποι όπως λένε στη Σύρο) αλλά και σαν «μικροί σατανάδες» - (σατανοπαίδια όπως λένε στη Νάξο), άλλοτε γυμνοί και άλλοτε ρακένδυτοι με σκούφο (οξυκόρυμβο) από γουρουνότριχες και με παπούτσια άλλοτε σιδερένια και άλλοτε με τσαρούχια ή τσαγγία.

Οι Σειρήνες ήταν δαιμονικά όντα σχετιζόμενα με το νερό, τον έρωτα και το θάνατο. Απεικονίζονταν με κεφάλι γυναίκας και σώμα αρπακτικού πτηνού και ήταν κόρες του Αχελώου, ή κατ' άλλους του θαλάσσιου δαίμονα Φόρκυ. Για το όνομα της μητέρας τους υπάρχουν περισσότερες εκδοχές. Το ίδιο αμφισβητήσιμος είναι και ο αριθμός τους (δύο κατά τον Όμηρο: Αγλαόπη και Θελξιέπεια, τρεις κατά τους νεωτέρους: Παρθενόπη, Λιγεία,Λευκωσία. Κατοικούσαν μεταξύ Σικελίας και Ιταλίας ^[14.88]). Τείνουμε μάλλον να καταλήξουμε πως τελικά ήσαν τρεις, όπως εμφανίζονται συνηθέστερα και στις εικαστικές αναπαραστάσεις, όπου η μια παίζει αυλό, η άλλη λύρα και η τρίτη τραγουδάει.
Όποια κι αν ήταν τα επιμέρους ονόματα τους, σίγουρα παραπέμπουν στη γοητεία της όψης, της φωνής και του πνεύματος. Το γενικό «Σειρήνες», είναι συνεπώς εύλογο να συνδέεται με τη φοινικική ρίζα sir, που κι αυτή σημαίνει «γοητεύω, θέλγω». Το νησί που κατοικούσαν πιστεύεται ότι ήταν η Ανθεμόεσσα (στο στενό της Μεσσήνης, μεταξύ Σικελίας και Καλαβρίας).
Σύμφωνα με μια παράδοση, αυτές είχαν ανθρώπινη μορφή και συντρόφευαν την Κόρη (Περσεφόνη). Επειδή όμως δεν εμπόδισαν την αρπαγή από τον Πλούτωνα, η Δήμητρα τις τιμώρησε μεταμορφώνοντας τες ή (κατ΄ άλλην εκδοχή), αυτές οι ίδιες ζήτησαν από τους θεούς φτερά για ν'αναζητήσουν τη φίλη τους. Το τέλος τους λέγεται πως θα ερχόταν όταν θα βρισκόταν κάποιος που θα τις ξεπερνούσε στο τραγούδι, ή όταν κάποιος θνητός θα γλύτωνε από τη σαγήνη τους. Είτε επειδή συναγωνίστηκαν κάποια στιγμή με τις Μούσες και νικήθηκαν, είτε επειδή δεν μπόρεσαν να πλανέψουν τον Οδυσσέα, έπεσαν στη θάλασσα και πνίγηκαν (ή, μεταμορφώθηκαν σε θαλασσινά βράχια).

Γ. Παπαϊωάννου - ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΣΕΙΡΗΝΩΝ ΣΤΙΣ ΕΙΚΑΣΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ σ. 7

Παρομοιώσεις

Σειρήνα λέμε καθε γοητευτική γυναίκα, αλλα και κάθε τι που μπορεί να παραπλανήσει, να μαγέψει πχ. «Να κλείσουν τα αυτιά τους στις σειρήνες της καταστροφολογίας κάλεσε τους Έλληνες ο Πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου»

Οι Σειληνοί ήταν δαίμονες των ρεόντων υδάτων και της ευφορίας της γης, σύντροφοι του Διόνυσου. Αν και συχνά συγχέονται με τους Σάτυρους, ήταν ομως διαφορετικά πλάσματα. Έμοιαζαν αρκετά με Κένταυρους, έχοντας αυτιά, ουρά και οπλές αλόγου και κατάγονταν από τη Θράκη και τη Φρυγία. Αρχηγός τους ήταν ο Σειληνός, που είχε διαπαιδαγωγήσει το θεό Διόνυσο και που χρησίμευε σαν μάντης στους ανθρώπους, μόνο όμως αφού αυτοί τον μεθούσαν.

Οι Σειληνοί συνήθως διασκέδαζαν το Διόνυσο παίζοντας μουσική και χορεύοντας(*) με τις Μαινάδες, ενώ κατά το μύθο είχαν πολεμήσει μαζί με το Διόνυσο εναντίον των Γιγάντων.

*) ... και οχι μονον. Για το είδος της διασκέδασης βλέπε εικονα αριστερά.

Στην ελληνική μυθολογία η Σφίγγα ήταν ένα τέρας που έφερνε κακοτυχία και καταστροφή. Σύμφωνα με τον Ησίοδο ήταν κόρη της Χίμαιρας και του Όρθρου ή κατά άλλους του Τυφώνος και της Έχιδνας. Αναπαριστάται ως φτερωτό λιοντάρι με κεφάλι γυναίκας ή ως γυναίκα με πέλματα και στήθη λιονταριού, ουρά ερπετού και φτερά πτηνού. Το όνομά της προέρχεται από τη λέξη σφίγγω. Η Ήρα και ο Άρης την έστειλαν από την πατρίδα της, την Θήβα. Εκεί στεκόταν και ρωτούσε τους περαστικούς «Ποιο ον το πρωί στέκεται στα τέσσερα, το μεσημέρι στα δύο και το βράδυ στα τρία;». Όποιον δεν μπορούσε να λύσει το γρίφο, η Σφίγγα τον έπνιγε. Ο Οιδίπους έλυσε τον γρίφο απαντώντας ότι το ον αυτό είναι ο άνθρωπος, αφού όταν είναι βρέφος περπατάει στα τέσσερα, μετά σηκώνεται στα δύο του πόδια και στα γηρατειά περπατάει όρθιος αλλά χρησιμοποιεί σαν τρίτο πόδι ένα μπαστούνι. Μόλις λύθηκε το αίνιγμά της η Σφίγγα γκρεμίστηκε από τον βράχο που στεκόταν και σκοτώθηκε. Ωστόσο, ο ακριβής γρίφος που έδινε η Σφίγγα δεν είναι γνωστός από αρχαίες πηγές, αλλά από μεταγενέστερα κείμενα.

Σφιγγα απο αρχαίο ερυθρόμορφο Αττικο αμφορέα που βρίσκεται στο Museum of Fine Arts, στην Βοστώνη της Μασαχουσέτης των ΗΠΑ. Κλασική περιοδος γύρω στα 450-440 πΧ Λεπτομέρεια από το φτερωτό και λεοντόσωμο τέρας, την Σφίγγα που αναφέρει το αίνιγμα στον Οιδίποδα.

Το επεισόδιο τής Σφίγγας έγινε παιχνίδι για τους Σειληνους, τους πιο αστείους συνοδούς του Θεού Διονύσου. Ενας Σειληνός παριστάνει τη Σφίγγα καθιστή, ακριβώς όπως το παριστάνουν όλες οι παραστάσεις τής αρχαιότητας, ενας άλλος τον Οιδίποδα, κι ένας τρίτος παίζει τό ρόλο τού μάντη Τειρεσία που παρακολουθεί με αγωνία την «επιχείρηση». Ο Οιδίποδας, αντί για τη λύση τοϋ αινίγματος, προσφέρει στή Σφίγγα έναν αμφορέα (το αρχαίο «φακελάκι») γεμάτο κρασί για νά τή μεθύσει.^[759.32]

Απο το βιβλιο του Δημήτρη Σαπρανίδη - «Ιστορία της Πολιτικής Γελοιογραφίας στην Ελλάδα»

Κύριο σύμβολο της θεότητας ήταν το «θαλάσσιο κέρας» ή «θαλάσσια κόγχη», το κοινώς λεγόμενο μεγάλο κοχύλι (η μπουρού των ναυτικών μας) εκ του οποίου έβγαιναν ήχοι που τίποτα δεν μπορούσε ν΄ αντισταθεί καθώς και η τρίαινα και το κουπί (παράκτια ναυτικά εργαλεία).

Οι «κρατήσεις υπερ τρίτων» δεν αφορουν το τέρας Τρίτων αλλά το τέρας της Φορολογίας.

Τυφών Κατά την Ελληνική μυθολογία ο Τυφών ή Τυφάων ή Τυφωεύς ήταν γιγαντιαίο τερατώδες ον που γέννησε η Γαία μετά την εξόντωση των γιγάντων.

Πατέρας του ήταν ο Τάρταρος. Το μέγεθος και η δύναμή του ήταν πολύ μεγαλύτερη από τα άλλα παιδιά της Γαίας. Ήταν μεγαλύτερος από όλα τα βουνά και το κεφάλι του έφτανε τα αστέρια. Τα ανοικτά του χέρια έφταναν από την Ανατολή ως τη Δύση. Στους ώμους του είχε εκατό κεφάλια δρακόντων. Το σώμα του μέχρι τη μέση έμοιαζε με άνθρωπο, αλλά απ' τη μέση και κάτω είχε σώματα κουλουριασμένων φιδιών. Από τα μάτια του έβγαινε φωτιά και από τα κεφάλια του παντοειδείς κραυγές και συριγμοί. Επίσης το σώμα του το κάλυπταν φτερά.
Στην εικόνα ο Δίας εξακοντίζει έναν κεραυνό κατά του Τυφώνα. Μελανόμορφη υδρία, περ. 550 π.Χ.

Στην ομιλουμένη ο Τυφών σημαίνει καταιγίδα, αφου ο Τυφών ήταν η χαρακτηριστική προσωποποίηση αυτού του μετεωρολογικού φαινομένου, του τυφώνα κατ΄ εικόνα, κίνηση και καταστροφή που ανασηκώνεται από τη Γη, στροβιλίζεται ως φίδια και πλατιάζοντας υψώνεται στον ουρανό ενώ μαύρα συνήθως σύννεφα φαίνονται ως κεφάλια του να περιστρέφονται μ΄ αυτόν και να καλύπτουν όλο τον ουρανό.

ΤΥΦΩΝ ονομαζόταν και η ομάδα καλαθοσφαίρισης της Κυψέλης με γήπεδο χωρητικότητας 10 το πολυ θεατών στν οδό Χαιρωνείας.

Απο το «Τυφών» με μετατροπη του ταυ σε σιγμα εχουμε το «συφών» ή σύφουνας, και τις αναλογες εκφράσεις : «Ορμησε σαν σύφουνας».

ΤΥΦΩΝ ειναι και μια τροπιλάκατος του Πολεμικού Ναυτικού (κλάση Jaguar 14) Μια από τις επτά του ίδιου τύπου (ΕΣΠΕΡΟΣ, ΚΑΤΑΙΓΙΣ, ΚΕΝΤΑΥΡΟΣ, ΚΥΚΛΩΝ, ΛΑΙΛΑΨ, ΣΚΟΡΠΙΟΣ και ΤΥΦΩΝ), που παραχωρήθηκαν από τη Γερμανία στο πλαίσιο της στρατιωτικής βοήθειας.

Η Λερναία Ύδρα είναι μυθικό όν με επτά ή εννέα κεφάλια, το οποίο σκότωσε ο Ηρακλής στον δεύτερο από τους δώδεκα άθλους του. Καρπός της Έχιδνας και του Τυφώνα, η Λερναία Ύδρα ήταν αθάνατη. Δρούσε στην περιοχή Λέρνη - βαλτότοπος που βρίσκεται νότια του Άργους - απ' όπου πήρε και το όνομά της. Το άντρο της βρισκόταν στους πρόποδες του όρους Ποντίνου, κοντά στην Πηγή της Αμυμώνης. Σύμφωνα με τον μύθο, όταν ο Ηρακλής έκοβε ένα κεφάλι, έβγαιναν δύο. Μόνο καίγοντάς το με φωτιά κατάφερε να σταματήσει τον πολλαπλασιασμό και αυτό το κατάφερε με την βοήθεια του ανηψιού του Ιολάου. Το τελευταίο κεφάλι, που ήταν και το κεντρικό κι αθάνατο, το έκοψε και το έθαψε στη γη για να μην ξαναζωντανέψει. Από το αίμα της ο Ηρακλής έκανε τα βέλη του δηλητηριώδη. Από το δηλητήριο αυτό δεν γλύτωσε ούτε ο ίδιος, ούτε και ο Κένταυρος Χείρωνας.

Φράσεις

Σήμερα χρησιμοποιούμε την Λερναία Υδρα σε παρομοιώσεις επι δυσεπίλυτων προβλημάτων. «Ο υπουργός υπεσχέθη να πατάξει τη Λερναία Υδρα της Γραφειοκρατίας».

Παρωδία της Λερναίας Υδρας από τον Θεμο Άννινο (Ασμοδαίος 1875): «Υδραία Υδρα» , ο Τρικούπης (;) κοβει το τελευταίο κεφάλι του Θηρίου, το κεφάλι του Υδραίου κομματάρχη Δημ. Βούλγαρη. ^[759.106]

Απο το βιβλιο τουΔημήτρη Σαπρανίδη - «Ιστορία της Πολιτικής Γελοιογραφίας στην Ελλάδα»

Στην Ελληνική μυθολογία αναφέρεται η Χίμαιρα ως ένα φοβερό τέρας που εξέπνεε φωτιά, είχε σώμα κατσίκας, κεφάλι λιονταριού, και ουρά του κατέληγε σε φίδι. Σύμφωνα με άλλες περιγραφές, είχε περισσότερα από ένα κεφάλια, συνηθέστερα τρικέφαλος (κεφαλή λέοντα, κατσίκας και δράκοντα). Το οτι ήταν και φλογοβόλος το μαρτυρεί ο Απολλόδωρος.

Ἰοβάτης δὲ ἀναγνοὺς ἐπέταξεν αὐτῷ Χίμαιραν κτεῖναι, νομίζων αὐτὸν ὑπὸ τοῦ θηρίου διαφθαρήσεσθαι: ἦν γὰρ οὐ μόνον ἑνὶ ἀλλὰ πολλοῖς οὐκ εὐάλωτον, εἶχε δὲ προτομὴν μὲν λέοντος, οὐρὰν δὲ δράκοντος, τρίτην δὲ κεφαλὴν μέσην αἰγός, δι᾽ ἧς πῦρ ἀνίει. καὶ τὴν χώραν διέφθειρε, καὶ τὰ βοσκήματα ἐλυμαίνετο: μία γὰρ φύσις τριῶν θηρίων εἶχε δύναμιν. λέγεται δὲ καὶ τὴν Χίμαιραν ταύτην τραφῆναι μὲν ὑπὸ Ἀμισωδάρου, καθάπερ εἴρηκε καὶ Ὅμηρος, γεννηθῆναι δὲ ἐκ Τυφῶνος καὶ Ἐχίδνης, καθὼς Ἡσίοδος ἱστορεῖ.
Απολλόδωρος - βιβ. 2. κεφ. 3

Φράσεις

Η δημώδης ελληνική φραση «κυνηγάω χίμαιρες», σημαίνει «επιδιώκω κάτι ανέφικτο».

πρβλ. Μ. Καραγάτση - «Η μεγάλη Χίμαιρα»

Ποίηση

Σα μιά σκιά χιμαιρική στης λιμνης τον καθρέφτη,
σαν ο,τι μένει μακρυνό πολύ, χαμένο, ωραίο,
σαν τον καπνο που πάει ψηλά, σαν τη δροσιά που πέφτει
ω! σ΄αγαπώ σαν καθε τι που σβήνεται μοιραίο.

Λάμπρος Πορφύρας - Σαν μια σκιά χιμαιρική[1]

Ο Φοίνιξ (από το «φοινός» = πορφυρός, βαθυκόκκινος) είναι ένα μυθολογικό πουλί που ξαναγεννιέται απ' τις στάχτες του.

Ο Ηρόδοτος αναφέρεται σε αυτό και στη μοναδική του ικανότητα να αναγεννιέται από τις στάχτες του, οι οποίες προέρχονται από την ίδια του τη φωτιά. Όταν ο Φοίνιξ έχει φτάσει σε μία ηλικία και θέλει να ανανεωθεί παραδίδεται στις φλόγες χρησιμοποιώντας ιερά και εξαγνιστικά βότανα όπως το μύρο. Ο Φοίνιξ πεθαίνει και αναγεννιέται μόνος του. Είναι πάντα ένας κάθε φορά και κατέχει εξαιρετικές δυνάμεις εκτός από τη μοναδική του ικανότητα να είναι αθάνατος. Σύμφωνα με πολλές παραδόσεις έχει εξαιρετική φωνή και όταν τραγουδάει ακόμα και ο Ήλιος σταματάει το άρμα του για να τον απολαύσει.

Σύμβολο

Μασόνοι, φιλικοί, εβραίοι, παπάδες, χουντικοί, ασφαλιστές, ποδοσφαιριστές εξετίμησαν την ιδιότητα προς αναγέννηση του περίεργου αυτού πουλιού που το αξιοποίησαν σα σύμβολο χωρις να το χρωματίζουν κόκκινο.

Στον πρωτοχριστιανισμό, ο Φοίνιξ αναπαριστά τον Ιησού Χριστό, που επίσης πεθαίνει και ανασταίνεται σε τρείς μέρες όπως και ο φοίνιξ αναγεννιέται πλήρως σε τρείς μέρες. Ο συμβολισμός μπορεί να γίνει εμφανής σε πολλούς ναούς της Ελλάδας.

Για τις ιδιότητες αυτές ο Φοίνικας έγινε τεκτονικό σύμβολο και αργότερα συμβολο της Φιλικής Εταιρείας (για την Αναγέννηση του Εθνους).
Μπήκε στα πρωτα νομίσματα που έκοψε ο Καποδίστριας και είχαν την επίσημη ονομασία «Φοίνιξ»

Αργότερα ο φοίνικας δυσφημίστηκε άπο τη Χούντα των Συνταγματαρχών στην Ελλάδα, την περίοδο 1967-1974. Ο λαός ποτέ δεν συμπάθησε το σύμβολο και δεν το συνεδύασε με τον παλιό ιστορικό συμβολισμό. Το είπε κοροιδευτικά "Το πουλι του Παπαδόπουλου".
Ενίοτε παρετίθετο και το οξύμωρον ρητόν «Ελλάς Ελλήνων Χριστιανών»

Σε όλη την διάρκεια της Βυζαντινης αυτοκρατοριας η λεξις «Χριστιανός» ήταν ο το αντίθετο του «Έλληνας».
(231, Γ. Σιέττου «Ο ανθελληνισμός στα πατερικά και εκκλησιαστικά κείμενα»-ΕΥΑΝΔΡΟΣ-2004).

Ο Αθλητικός Ομιλος Προοδευτικη Νεολαία , ομάδα ποδοσφαίρου , ιδρύθηκε το 1926 στην περιοχή του Κορυδαλλού και της Νίκαιας ετσι δεν του καταλογίζουμε φιλοχουντισμό για την χρήση του φοίνικα στο λογότυπό της

Αλλοι Φοίνικες

Οι κατοικοι της Φοινίκης, πρώτοι έμποροι, ναυπηγοί και σχεδιαστές του αλφαβήτου

Phoenix Πολη των ΗΠΑ στην Πολιτεία της Αριζόνα

Φοίνικας Σύρου. Ο Φοίνικας είναι χωριό παραθαλάσσιο και βρίσκεται στο νοτιοδυτικό τμήμα της Σύρου. Περιλαμβάνει τον οικισμό Βήσσα με 733 κατοίκους. πρβλ. και το τραγουδάκι «Φραγκοσυριανή»

Θα σε πάρω να γυρίσω
Φοίνικα, Παρακοπή
Γαλησσά και Nτελαγκράτσια
και ας μου 'ρθει συγκοπή

Η ΦΟΙΝΙΞ, παλαιά Ασφαλιστικη Εταιρεία που τώρα πια ανήκει στο GROUPe des Assurances Mutuelles Agricoles (French for Group of Mutual Agricultural Insurances) και ξεφορτώθηκε και το πουλί απο το λογοτυπό της.

Ο φοίνικας σαν δέντρο: Τα βάγια των βαγιώ ήταν κλάδοι φοινίκων.

Βιβλιογραφία