Εισαγωγή

Ήταν 8 Αυγούστου του 626 μ.Χ. όταν η Βασιλεύουσα διέτρεξε μεγάλο κίνδυνο, ενώ ο Ηράκλειος πολεμούσε με τους Πέρσες στο εσωτερικό τους. Τότε πολιορκήθηκε η Πόλη και από τη στεριά και από τη θάλασσα από τους Αβάρους, ενώ τον ίδιο καιρό μια περσική στρατιά έφτανε στη Χαλκηδόνα. Ο Ηράκλειτος εμπιστεύθηκε την άμυνα της Πόλης στον Πατριάρχη Σέργιο και τον Πρωθυπουργό Βώνο. Οι δύο αυτοί άξιοι αντικαταστάτες, εμψύχωσαν το λαό, και κατάφεραν όλοι μαζί να αποκρούσουν τις απανωτές επιθέσεις των εχθρών και με τη μεγάλη καταστροφή που προξένησε ο Βυζαντινός στόλος μονόξυλα, ανάγκασαν Αβάρους και Πέρσες να λύσουν την πολιορκία και να φύγουν άπρακτοι. Έτσι η Πόλη σώθηκε. Οι κάτοικοι πίστεψαν ότι η ίδια η Παναγία μπήκε επικεφαλής των υπερασπιστών της Πόλης (πολλοί μάλιστα την είδαν πάνω στα τείχη) και για να της δείξουν την ευγνωμοσύνη τους, έψαλαν τον ευχαριστήριο αυτόν ύμνο όρθιοι που γι΄αυτό και ονομάσθηκε Ακάθιστος.

Ο Κανών του Ακαθιστου ειναι ενα απο τα ωραιοτερα ακουσματα της Βυζαντινης υμνολογιας. ειναι εργο πολλων συγγραφεων που εδωσε την τελικη του μορφη στον Ακαθιστο. Γραφτηκε απο τον Ιωσηφ τον Υμνογράφο.

Όταν λέμε κανών (κανόνας) εννοούμε μια σειρά από τροπαρια.

Ο κανων του Ακαθίστου αποτελείται σε από 37 τροπάρια χωρισμένα σε 9 ωδές.

Ο Ιωσήφ φρόντισε ώστε το πρωτο γράμμα από τα τροπάρια να συνθέτει την ακροστιχίδα:  Χαράς δοχείον, σοι πρέπει χαίρειν μόνη. Ιωσήφ. Στον πινακα του αρχαιου κειμενου το πρωτο γραμμα ειναι μεγαλυτερο και εντονο.

Καθε ωδη αρχιζει με ενα «ειρμο»  δηλαδη ενα κειμενο που δεν περιλαμβανεται στην ακροστιχιδα. Ο «ειρμός» (από το αρχ. Ρήμα Ειρω = συνάπτω, συνδέω) ήταν ο σύνδεσμος των ωδών.

Ακολουθούν  τα τροπάρια. Μεταξύ των τροπαρίων παρεμβάλλονται τα έξης:

  • Υπεραγια Θεοτόκε, σώσον ημάς (όλα πλην του τελευταίου και προτελευταίου τροπαρίου κάθε ωδής)
  • Δόξα Πατρι και Υιω και αγιω πνευματι (προτελευταιο τροπαριο)
  • Και νυν και αει και εις τους αιωνας των αιωνων αμην  ( τελευταιο τροπαριο)

Ο υμνογραφος χρησιμοποιει, οπως συνηθιζονταν τοτε, παρα πολυ το «υπερβατόν σχήμα» του λογου. Αλλαζει δηλαδη την συνταξη του κειμενου προκειμενου να επιτυχει καλυτερο μετρο και αισθητικη στο ποιημα.

Σε αυτην εδω την προσπάθεια μου, το κειμενο του κανονα του ακαθιστου παρατιθεται σε τρεις στηλες

  1. Η πρωτη περιλαμβανει το αρχικο κειμενο σε μονοτονικη αποδοση.
  2. Η δευτερη περιλαμβανει το ιδιο αρχικο κειμενο αλλα ανασυνταγμενο στην συνηθη λογικη σειρα των λεξεων. Καταργει τα υπερβατα και βαζει τις λεξεις στη σειρα τους. Ενας που χνωριζει λιγα αρχαια ελληνικα μπορει να το καταλαβει ευκολα.
  3. Η τριτη στηλη ειναι μια ελευθερη μεταφραση. Προσπαθει να χρησιμοποιησει εκφρασεις της καθομιλουμενης και οχι να κανει μια λόγια «επι λεξει» μεταφραση.

Οι λεξεις που ειναι μαλλον δυσνοητες περιλαμβανονται στο γλωσσαρι στο τελος του κειμενου.

Επιδοθηκα σ΄αυτη την προσπαθεια γιατι ειμαι λατρης της παραδοσης, της ελληνικης γλώσσας και στεναχωριεμαι να χάνεται η αρχαια αυτη γλωσσα. Σημερα τα νεα παιδια ειναι αδυνατον να καταλαβουν πολλα απο τα αριστουργηματα της ποιησης και μενουν αδιαφορα οταν ακουν (αν ακουν) τραγουδια δεκατριών αιωνων και βάλε. Εγω μονον οταν σκεφτομαι οτι το "Τη Υπερμάχω" ειναι ενα τραγουδι που τραγουδιεται αδιακοπα απο το 860 μΧ ανατριχιάζω. Αυτο κι αν ειναι Hit!

Menu | Για να ακούσετε να ψάλλεται ο κανόνας κλικ εδω (mp3) .
Η ακδοστιχίδα του κανόνα είναι:"ΧΑΡΑΣ ΔΟΧΕΙΟΝ ΣΟΙ ΠΡΕΠΕΙ ΧΑΙΡΕΙΝ ΜΟΝΗ. ΙΩΣΗΦ". Για την διεκολυνση του αναγνωστη το πρώτο γραμμα των στιχων που απαρτιζουν την ακροστιχίδα γράφεται μεγαλύτερο και πιο έντονο
 
 

 

Ανοίξω το στόμα μου και πληρωθησεται πνεύματος και λογον ερευξομαι τη Βασιλιδι μητρι, και οφθησομαι φαιδρώς πανηγυριζων, και άσω γηθόμενος ταύτης τα θαύματα.

Ανοίξω το στόμα μου και πληρωθήσεται πνεύματος και ερευξομαι λογον τη Βασιλιδι μητρι, και οφθησομαι φαιδρως πανηγυριζων, και άσω γηθομενος ταυτης τα θαυματα.

Θ’άνοιξω το στομα μου καi θa γιομισει πνευμα και θα μιλησω για την βασιλισσα μητερα και θα με δειτε χαρουμενα να πανηγυριζω και θα τραγουδησω και θα φχαριστηθω για τα θαυματα της.

Χριστου βιβλον εμψυχον εσφραγισμενην σε πνευματι, ο Μεγας Αρχαγγελος αγνη θεωμενος επεφωνει σοι χαιρε χαρας δοχειον δι΄ης της προμήτορος αρά λυθησεται.

Ο μεγας Αρχαγγελος θεωμενος σε αγνη, εμψυχον βιβλον Χριστου εσφραγισμενην πνευματι, επεφωνει σοι “χαιρε χαρας δοχειον δι΄ης της προμητορος αρά λυθησεται”.

Σαν σε ειδε Αγνη ο Μεγας Αρχαγγελος, εμπνευευσμενο βιβλιο σφραγισμενο με το πνευμα, σου φωναζε “Χαιρε δοχειο χαρας που θα λυσει την καταρα της προπατορισσας μας”

Αδαμ επανορθωσις χαιρε παρθενε θεονυμφε, του Αδου η νεκρωσις χαιρε παναμωμε, το παλατιον του μονου βασιλεως. Χαιρε θρονε πυρινε του Παντοκράτορος.

Χαιρε θεονυμφε παρθενε επανορθωσις Αδαμ, η νεκρωσις του Αδου, χαιρε παναμωμε, το παλατιον του μονου βασιλεως. Χαιρε πυρινε θρονε του Παντοκράτορος

Χαιρε του θεου γυναικα, παρθενα, το ξαναστησιμο του Αδαμ, ο θανατος του Χαρου, Χαιρε αψεγαδιαστη, το παλάτι του μονου βασιλια. Χαιρε φλογερέ θρονε του Παντοκρατορα.

Ροδον το αμαραντον χαιρε η μονη βλαστησασα, το μηλον το ευοσμον χαιρε η τεξασα το οσφραδιον του πάντων βασιλέως. Χαίρε απειρόγαμε, κόσμου διάσωσμα.

Χαιρε η μονη βλαστησασα το αμαραντον ροδον, χαιρε η τεξασα το ευοσμον το μηλον, το οσφραδιον του παντων βασιλεως. Χαιρε απειρογαμε, κοσμου διασωσμα.

Χαιρε συ που βλαστησες τ’ αμαραντο το ροδο, χαιρε συ που γεννησες μηλο μυρωδατο,  τα μυριστικα του βασιλεα  ολων μας. Χαιρε συ που χωρις να γνωρισεις τον γαμο  εσωσες τον κοσμο

Αγνείας θησαύρισμα χαίρε δι ης εκ του πτώματος ημών εξανέστημεν χαίρε ηδυπνοον κρίνον Δέσποινα πιστούς ευωδιάζον. Θυμίαμα εύοσμον, μύρον πολύτιμον.

Χαιρε Δεσποινα, θησαυρισμα αγνειας δι ης εξανεστημεν εκ του πτωματος ημων, χαιρε ηδυπνοον κρινον ευωδιαζον πιστους. Ευοσμον Θυμιαμα, πολυτιμον μυρον.

Χαιρε Δεσποινα, θησαυρε αγνειας που με τη βοηθεια σου βγηκαμε απο το πτωμα μας, χαιρε κρινο μυρωδατο του μυρωνεις τους πιστους.  Θυμιαμα που μοσχοβολαει, πολυτιμο μυρο.

Τους σους υμνολόγους Θεοτόκε ως ζωσα και αφθονος πηγη θιασον συγκροτησαντας πνευματικον στερεωσον και εν τη θεια δοξη σου στεφανων δοξης αξιωσον.

Θεοτοκε, ως ζωσα και αφθονος πηγη, στερεωσον τους σους υμνολογους, συγκροτησαντας θιασον πνευματικον, και αξιωσον, εν τη θεια δοξη σου, στεφανων δοξης.

Θεοτοκε, σαν ζωντανη και αφθονη πηγη, στερεωσε αυτους που σε υμνολογουν, που φτιαξανε μια πνευματικη συντροφια, κι αξιωσε τους το στεφανι της δοξας.

Στάχυν η βλαστήσασα τον θείον, ως χώρα ανήροτος σαφώς, χαίρε εμψυχε τράπεζα, άρτον Ζωής χωρήσασα. Χαίρε του ζώντος ύδατος  πηγή ακένωτος Δέσποινα.

Η βλαστήσασα τον θείον στάχυν, ως χώρα ανήροτος σαφώς, χαίρε εμψυχε τράπεζα, χωρήσασα άρτον Ζωής. Χαίρε Δέσποινα, ακένωτος πηγή του ζώντος ύδατος.

Εσυ που βλαστησες το θειο σταχυ, σαν χωραφι που σιγουρα ποτε δεν οργωθηκε, χαιρε τραπεζι με ψυχη που μας δινεις το ψωμι της ζωης. Χαιρε Δεσποινα, αστειρευτη πηγη του νερου της ζωης.

Δάμαλις τον μόσχον η τεκούσα χαίρε τοις πιστοίς. Χαίρε αμνάς κυήσασα θεού αμνόν το αίροντα κόσμου παντός τα πταίσματα. Χαίρε θερμόν ιλαστήριον.

Χαίρε η δάμαλις τεκούσα τον μόσχον τοις πιστοίς. Χαίρε αμνάς κυήσασα αμνόν θεού, το αίροντα τα πταίσματα παντός κόσμου. Χαίρε θερμόν ιλαστήριον.

Χαιρε η Δαμάλα που γεννησε το μοσχαρι για των πιστων τη  χαρη. Χαιρε η προβατινα που γεννησε το αμνο του θεου που σηκωνει ολου του κοσμου τις αμαρτιες. Χαίρε ζεστή παρηγοριά.

Ορθρος φαεινος χαίρε η μονη τον ηλιον φερουσα Χριστον, φωτος κατοικητηριον.Χαιρε το σκοτος λυσασα και τους ζοφωδεις δαίμονας ολοτελως εκμειωσασα.

Χαίρε όρθρος φαεινος η μονη φερουσα τον ηλιον Χριστον, κατοικητηριον φωτος.Χαιρε λυσασα το σκοτος και εκμειωσασα ολοτελως τους ζοφωδεις δαίμονας.

Χαίρε φωτεινη αυγη η μονη που εφερες τον Ηλιο-Χριστο, που μεσα σου κατοικει το φως. Χαιρε που ελυσες το σκοταδια και διαλυσες ολοκληρωτικα τους σκοτεινους δαιμονες.

Χαίρε πύλη μόνη ήν ο Λόγος, διώδευσε μόνος, η μοχλούς και πύλας άδου Δέσποινα,τω τόκω σου συντρίψασα χαίρε η θεία εισοδος των σωζομένων πανύμνητε.

Χαίρε Δέσποινα μόνη πύλη ήν ο λόγος μόνος διώδευσε, η συντρίψασα τω τόκω σου μοχλούς και πύλας άδου. Χαίρε πανύμνητε η θεία εισοδος των σωζομένων.

Χαιρε Δεσποινα μονη πυλη που μονον ο Λογος περασε, που με τη γεννα σου συντριψες τις αμπαρες και τις πορτες του Αδη. Χαιρε χιλιοτραγουδισμενη εισοδος των σωσμενων.

Ο  καθήμενος εν δόξη επι θρονου θεοτητος, εν νεφελη κούφη, ήλθεν Ιησους ο υπέρθεος, τη ακηράτω παλάμη και διέσωσε τους κραυγάζοντας Δοξα Χριστέ τη δυνάμει σου.

Ο Ιησους ο καθήμενος εν δόξη επι θρονου θεοτητος ήλθεν, εν κούφη νεφελη, ο υπέρθεος, και διέσωσε τη ακηράτω παλάμη τους κραυγάζοντας “Δοξα Χριστέ τη δυνάμει σου”.

Ο Ιησους μες τη δοξα καθισμενος, ηρθε μεσα σε συνεφο κουφιο, ο υπερθεος, και εσωσε με τη αφθαρτη παλάμη του αυτους που του φωναζαν : “Δοξα Χριστε στη Δυναμη σου”.

Εν φωναίς ασμάτων πιστει σοι βοώμεν πανύμνητε. Χαίρε πιον ορος και τετυρωμενον εν πνευματι. Χαιρε λυχνια και σταμνε , μαννα φερουσα, το γλυκαίνον τα των ευσεβων αισθητηρια.

Πιστει βοώμεν σοι εν φωναίς ασμάτων πανύμνητε. Χαίρε ορος πίον και τετυρωμένον εν πνευματι. Χαιρε λυχνια, και σταμνε φερουσα μαννα, το γλυκαίνον τα αισθητηρια των ευσεβων

Με πιστη σου φωναζουμε με τις φωνες των τραγουδιων. Χαιρε βουνο δασωμενο και πλουσιο σε πνευμα. Χαιρε λυχναρι, και σταμνι που μεσα του εχει το “μαννα” που γλυκαινει τους ευσεβεις.

Ιλαστήριον του κόσμου, χαίρε άχραντε Δέσποινα  χαίρε κλίμαξ γήθεν, πάντας ανυψώσασα χάριτι χαίρε η γέφυρα οντως, η μετάγουσα, έκ θανάτου πάντας, πρός ζωήν τούς ύμνουντάς σε. 

Xαίρε άχραντε Δέσποινα Ιλαστήριον του κόσμου, χαίρε κλίμαξ, ανυψώσασα γήθεν χάριτι πάντας χαίρε η γέφυρα οντως, η μετάγουσα πάντας τούς ύμνουντάς σε, έκ θανάτου, πρός ζωήν. 

Χαιρε αχραντη Δεσποινα, το αναπαυτηριο του κοσμου, χαιρε σκαλα που μας ανυψωσες με τη χαρη σου απο την γη. Χαιρε γεφυρι που μεταφερεις ολους οσους σε υμνουν απο το θανατο στην ζωη.

Ουρανών υψηλοτέρα, χαίρε γής το θεμέλιον,  έν τή ση νηδυϊ 'Αχραντε ακόπως  βαστάσασα. Χαίρε κογχύλη  πορφυραν Θείαν βάψασα, έξ αιμάτων σου, τώ Βασιλεί τών Δυνάμεων.

Χαίρε 'Αχραντε, Ουρανών υψηλοτέρα,  βαστάσασα ακόπως έν τή ση νηδυϊ γής το θεμέλιον. Χαίρε κογχύλη βάψασα Θείαν πορφυραν, έξ αιμάτων σου, τώ Βασιλεί τών Δυνάμεων.

Χαίρε Αχραντη, Ψηλοτερη απο τους ουρανος, που στην κοιλία σου κρατησες χωρις κοπο το θεμελιο της γης. Χαιρε κοχυλι που εβαψες με τα αιματα σου την θεια πορφυρα για τον βασιλια των δυναμεων.

Νομοθέτην ή τεκούσα, άληθώς χαίρε Δέσποινα,  τον τας ανομίας,  πάντων  δωρεαν  έξαλείφοντα.  Ακατανόητον  βάθος, ύψος άρρητον, απειρόγαμε, δι' ής ημείς εθεώθημεν.

Χαίρε Δέσποινα ή τεκούσα, άληθώς, Νομοθέτην τον έξαλείφοντα δωρεαν πάντων τας ανομίας,.  Ακατανόητον  βάθος,  ύψος άρρητον, απειρόγαμε, δι' ής ήμείς έθεώθημεν.

Χαιρε δεσποινα που γεννησες αληθινα τον νομοθετη που σβυνει δωρεαν ολονων ολες τις ανομιες. Ακατανοητο βαθος, υψος που δε λεγεται, που μας εφερες κοντα στο θεο.

Σε την πλέξασαν τω κόσμω,  αχειρόπλοκον στέφανον, άνυμνολογούμεν, Χαίρε σοι  Παρθένε κραυγάζοντες,  το φυλακτήριον πάντων καί χαράκωμα καί κραταίωμα, καί ιερόν καταφύγιον.

Ανυμνολογούμεν σε την πλέξασαν αχειρόπλοκον στέφανον τω κόσμω, το φυλακτήριον πάντων καί χαράκωμα καί κραταίωμα, καί ιερόν καταφύγιον. κραυγάζοντες, «Χαίρε σοι  Παρθένε» 

Σε υμνολογουμε εσενα που επλεξες για τον κοσμο το αχειροποιητο στεφανι, το σκεπασμα και χαρακωμα και στηριγμα και καταφυγιο ολων, κραυγαζοντας «Χαιρε Παρθενε».

Εξέστη τα, σύμπαντα επί τη θεiα δόξη σου σύ  γάρ, απειρόγαμε Παρθένε, έσχες έν μήτρα,  τον επί πάντων Θεόν, καi τέτοκας άχρονον Υιόν,  πάσι τοίς υμνούσι σε, σωτηρίαν βραβεύοντα.

Εξέστη τα σύμπαντα επί τη θεiα δόξη σου, σύ  γάρ, απειρόγαμε Παρθένε, έσχες έν μήτρα Θεόν,  τον βραβεύοντα σωτηρίαν επί πάντων, καi τέτοκας άχρονον Υιόν,  πάσι τοίς υμνούσι σε.

Ξεσηκώθηκε το Συμπαν με την θεια Δοξα σου, γιατι εσυ , αμάθητη απο γάμο παρθενα, συνελαβες μεσα στην μητρα σου των Θεο ολων μας, και γεννησες το γιο, που δεν γνωριζει ηλικια, για χατηρι ολων μας που σε υμνουμε.

Οδον ή κυήσασα,  ζωής χαίρε Πανάμωμε,  ή κατακλυσμου της αμαρτίας, σώσασα κόσμον χαίρε Θεόνυμφε, άκουσμα και λάλημα φρικτόν χαίρε ενδιαίτημα, του Δεσπότου της κτίσεως.

Χαίρε Πανάμωμε ή κυήσασα, Οδον ζωής,  ή σώσασα κόσμον [απο του ] κατακλυσμου της αμαρτίας, χαίρε Θεόνυμφε, άκουσμα και λάλημα φρικτόν χαίρε ενδιαίτημα, του Δεσπότου της κτίσεως.

Χαιρε ολοτελα αγνη που γεννησες τον δρομο της Ζωης και που εσωσες τον κοσμο απο τον κατακλυσμο της αμαρτιας, χαιρε νυφη του

Θεου, ακουσμα και λαλημα φρικτο χαιρε το σπιτι του Κυριαρχου της Κτισης.

lσχυς καί οχύρωμα, ανθρώπων  χαίρε  'Αχραντε,  τόπε αγιάσματος τής δόξης. νέκρωσις 'Αδου, νυμφών ολοφωτε.  Χαίρε των Αγγέλων χαρμονή χαίρε η βοήθεια, των πιστώς δεομένων σου.

Χαιρε  'Αχραντε, lσχυς καί οχύρωμα ανθρώπων, τόπε αγιάσματος της δόξης. νέκρωσις  Αδου, ολοφωτε νυμφών.  Χαίρε χαρμονή των Αγγέλων, χαίρε η βοήθεια των δεομένων σου πιστώς.

Χαιρε αχραντε, δυναμη και προστασια των ανθρωπων, τοπε του αγιασματος της δοξας, ο θανατος του Αδη, το φωτεινο νυφιατικο δωματιο, η χαρα των αγγελων και η βοηθεια αυτων που με πιστη σε παρακαλουν.

Πυρίμορφον  όχημα,  του Λόγου  χαίρε  Δέσποινα,  έμψυχε  Παράδεισε το ξύλον, έν μέσω έχων ζωής τον Κύριον ου ο γλυκασμός ζωοποιεί, πίστει τούς μετέχοντας, καί φθορά υποκύψαντας.

Χαίρε  Δέσποινα Πυρίμορφον  οχημα,  του Λόγου. Χαίρε έμψυχε  Παράδεισε [ο] έχων έν μέσω το ξύλον [της] ζωής, [δηλαδη] τον Κύριον, ου ο γλυκασμός ζωοποιεί, τούς μετέχοντας [τη] πίστει, καί υποκύψαντας φθορά.

Χαιρε Δεσποινα το πυρινο αμαξι του Λογου. Χαιρε ζωντανε παραδεισε που εχεις στην μεση το ξυλο της ζωης, τον Κυριο, που η γλυκεια του παρουσια δεινει ζωη σε οσους συμμετεχουν στην πιστη και εχουν υποκυψει στην φθορα.

Ρωννύμενοι σθένει σου, πιστώς αναβοώμέν σοι  Χαίρε πόλις του Παμβασιλέως, δεδοξασμένα,  καί αξιάκουστα περι ης        λελάληνται σαφώς όρος αλατόμητον, Χαίρε βάθος άμετρητον.


Ρωννύμενοι σθένει σου αναβοώμεν σοι πιστώς, «Χαίρε πόλις του Παμβασιλέως», δεδοξασμένα,  καί αξιάκουστα περι ης σαφώς λελάληνται, όρος αλατόμητον, Χαίρε βάθος άμετρητον.


Παιρνοντας δυναμη απο την δυναμη σου, με πιστη σου φωναζουμε «Χαιρε η Πολη του βασιλια ολων μας» δοξασμενα και αξιακουστα οσα λεγονται για σενα, βουνο που δεν το λατομησανε και βαθος αμετρητο.

Εύρυχωρον σκήνωμα, του Λογου χαίρε Αχραντε κοχλος ή τον θείον μαργαρίτην,  προαγαγούσα, χαίρε πανθαύμαστε. πάντων προς Θεόν καταλλαγή, των μακαριζόντων σε, Θεοτόκε εκάστοτε.

Χαίρε Αχραντε, Εύρυχωρον σκήνωμα, του Λογου. χαίρε πανθαύμαστε η προαγαγούσα κοχλος τον θείον μαργαρίτηνπάντων προς Θεόν καταλλαγή, των μακαριζόντων σε, Θεοτόκεεκάστοτε.

Χαιρε Αχραντε Ανετη σκηνη για να κατοικησει ο Λογος. Χαιρε αξιοθαυμαστη, το κοχυλι που δημιουργησε το θειο μαραριταρι, εσυ που συμβιβαζεις ολους με το θεο, ολους οσους καθε τοσο σε μακαριζουν.

Την Θείαν ταυτην καί πάντιμον, τελούντες έορτήν  οί θεόφρονες, τής Θεομήτορος, δεύτε τάς χείρας κροτήσωμεν, τον έξ αυτής τεχθέντα, Θεον, δοξάζοντες.

Δεύτε οί θεόφρονες, [οι] τελούντες την Θείαν ταυτην καί πάντιμον εορτήν τής Θεομήτορος, κροτήσωμεν τάς χείρας, δοξάζοντες, τον έξ αυτής τεχθέντα Θεον.

Ας ερθουμε ολοι, οσοι πιστευουμε στο θεο και γιορταζουμε την τιμημενη και θεια γιοτη της Θεομητορος, και ας χειροκροτησουμε δοξαζοντας το θεο γεννησε η χαρη της.

Παστάς του Λόγου άμολυντε,  αιτία της των πάντων Θεώσεως, χαίρε Πανάχραντε, των Προφητών περιήχημα  χαίρε των Αποστόλων,  το  εγκαλλώπισμα.

Χαίρε άμολυντε,  Πανάχραντε, Παστάς του Λόγου αιτία της των πάντων Θεώσεως, χαίρε Πανάχραντε, τών Προφητών περιήχημα  χαίρε το εγκαλλώπισμα των Αποστόλων.

Χαίρε αμόλυντη, πανάχραντη, Νυφικό Δωμάτιο του Λόγου, διαλαλημένη από τους προφήτες και ξομπλιασμένη από τους Αποστόλους.

Εκ σού ή δροσος απέσταξε, φλομον πολυθείας  ή λύσασα όθεν βοώμεν σοι Χαιρε ο ποκος ο ενδροσος ον Γεδεών, Παρθένε,  προεθεάσατο.

Εκ σού απέσταξε η δροσος Παρθενε, ή λύσασα φλομον πολυθείας, όθεν βοώμεν σοι «Χαίρε ο ποκος ο ενδροσος ο ποκος ενδροσος ον προεθεάσατο [ο] Γεδεων»

Απο σενα Παρθενε, που διελυσες τη θολουρα της πολυθειας, σταλαξε η δροσια. Χαιρε το δροσισμενο μαλλι που προειδε ο Γεδεων.

Ιδού σοι Χαίρε κραυγάζομεν  λιμήν  ήμίν γενού θαλαττεύουσι,  καί ορμητήριον, έν τώ πελάγει τών θλίψεων, καί τών. σκανδάλων πάντων, του πολεμήτορος.                                                                                       

Χαίρε Ιδού σοι κραυγάζομεν « γενού λιμήν καί ορμητήριον ήμίν [τοις] θαλαττεύουσι έν τώ πελάγει τών θλίψεων, καί πάντων των σκανδάλων του πολεμήτορος.»

Χαιρε να σου κραυγαζουμε «Γινε λιμανι και ορμητηριο για μας που θαλασσοδερνομαστε σε πελαγη θλιψης και σε ολες τις παγιδες που μας στηνει ο εχθρος».

Χαράς αιτία χαρίτωσον,  ήμών τον λογισμον  του κραυγάζειν σοι Χαίρε ή άφλεκτος βάτος, νεφέλη ολόφωτε, η τους πιστούς  απαύστως,  επισκιάζουσα. 

Αιτία χαρας χαρίτωσον,  ημών τον λογισμόν  του κραυγάζειν σοι : «Χαίρε ή άφλεκτος βάτος, ολόφωτε νεφέλη, η επισκιάζουσα απαύστως τους πιστούς». 

Αιτια της χαρας, δωσε και σε μας την χαρα να σου φωναζουμε «Χαιρε η αφλεκτη βατος, το φωτεινο συννεφο που παντα σκιαζει τους πιστους».

Ούκ έλάτρευσαν, τη κτίσει οί θεόφρονες, παρά τον κτίσαντα · αλλά  πυρος  άπειλήν,  άνδρείως  πατήσαντες,  χαίροντες εψαλλον «Υπερύμνητε, ο τών Πατέρων Κύριος, καί Θεος εύλογητος ει».


Ούκ έλάτρευσαν, τη κτίσει οί θεόφρονες, παρά τον κτίσαντα · αλλά άνδρείως πατήσαντες πυρος άπειλήν,  χαίροντες εψαλλον  «Υπερύμνητε, ο Κύριος, καί Θεος τών Πατέρων, εύλογητος ει».

Αυτοι που πιστευουν στο θεο δεν λατρεψανε την κτιση αλλα αυτον που την εκτισε. Και αφου με γενναιοτητα ξεπερασαν την απειλη την φωτιας, χαρουμενα εψαλλαν «Ας εισαι ευλογημενος, ο Κυριος και θεος των προγονων μας».

Ανυμνουμέν σε, βοώντες Χαίρε οχημα, Ηλίου  του νοητού· άμπελος άληθινή, τον βότρυν τον πέπειρον, ή γεωργήσασα, oivov στάζοντα, τον τας ψυχάς ευφραίνοντα, των πιστώς σε δοξαζόντων.

Ανυμνουμέν σε, βοώντες «Χαίρε οχημα του νοητού Ηλίου · άληθινή άμπελος, ή γεωργήσασα,τον βότρυν τον πέπειρον [τον] στάζοντα oivov, τον ευφραίνοντα τας ψυχάς των δοξαζόντων σε πιστώς ».

Σε ανυμνουμε, φωναζοντας «Χαιρε το αμαξι του Νοητου Ηλιου, το αληθινο αμπελι που σ’ αυτο φυτρωσε το ζουμερο σταφυλι που σταζει κρασι και γλυκαινει τις ψυχες αυτων που πιστα σε δοξαζουν».

Iατήρα, των άνθρώπων ή κυήσασα  χαίρε Θεονυμφε ή ράβδος ή μυστική, άνθος το αμάραντον, ή έξανθήσασα χαίρε Δέσποινα, δι' ης χαράς πληρούμεθα, καί ζωήν κληρονομούμεν.

Χαίρε Θεονυμφε η κυήσασα Ιατήρα, των ανθρώπων· ή ράβδος ή μυστική· χαίρε Δέσποινα ή έξανθήσασα άνθος το αμάραντον, δι' ης πληρούμεθα χαράς, καί κληρονομούμεν ζωήν.

Χαιρε νυμφη του Θεου που γεννησες τον θεραπευτη των ανθρωπων, το μυστικο ραβδι.

Χαιρε Δεσποινα που λουλουδισες το αμαραντο ανθος και μας γεμμιζεις χαρα και μας κληροδοτεις την ζωη.

Ρητορεύουσα, ού σθένει γλώσσα Δέσποινα,  ύμνολογήσαί σε· ύπέρ γάρ τά Σέραφείμ, υψώθης κυήσασα, τον Βασιλέα Χριστόν ον ικέτευε, πάσης νύν βλάβης ρύσασθαι, τους πιστώς σε προσκυνούντας.

Ού σθένει γλώσσα ρητορεύουσα Δέσποινα,  ύμνολογήσαί σε, υψώθης γάρ ύπέρ τά Σέραφείμ, κυήσασα τον Βασιλέα Χριστόν, ον ικέτευε, ρύσασθαι νύν πάσης βλάβης, τους προσκυνούντας σε πιστώς.

.

Δεν αντεχει η γλωσσα Δεσποινα να σε υμνολογησει γιατι ψηλωσες πιο πολυ και απο τα Σεραφειμ, επειδη γενννησες τον Βασιλεα Χριστο, που ας τον παρακαλας να γλυτωσει απο καθε ζημια εμας που με πιστη σε προσκυναμε.

Eύφημεί σε, μακαρίζοντα τά πέρατα, καί άνακράζει σοι Χαίρε ο τομος έν  ώ, δακτυλω έγγέγραπται Πατρός ο Λογος Αγνή ον ίκέτευε, βίβλω ζωής τους δούλους σου, καταγράψαι Θεοτοκε.

Εύφημεί σε, μακαρίζοντα τά πέρατα, καί άνακράζει σοι «Χαίρε Αγνή, ο τομος έν ώ, δακτυλω έγγέγραπται ο Λογος [του]  Πατρός ον Θεοτοκε ίκέτευε καταγράψαι, τους δούλους σου [τη] βίβλω ζωής,».

Σε ζητωκραυγαζει, εσενα που μοιραζεις στα περατα την μακαριοτητα, και ανακραζει προς εσενα «Χαιρε αγνη, το βιβλιο που με το χερι γραφτηκε ο λογος του θεου, τον οποιο να ικετευεις να καταγραψει τους δουλους σου στο βιβλιο της ζωης.

Ικετεύομεν, οί δούλοι σου καί κλίνομεν  γόνυ καρδίας ήμών· Κλίνον το ους σου `Αγνή, καί σώσον τους θλίψεσι, βυθιζομενους ήμάς, καί συντήρησον, πάσης έχθρών αλώσεως   την σην Πόλιν Θεοτόκε.

Οί δούλοι σου ικετευομεν, καί κλίνομεν  γόνυ καρδίας ήμών Κλίνον το ους σου `Αγνή, καί σώσον ήμάς τους θλίψεσι βυθιζομενους, καί συντήρησον Θεοτόκε, την σην Πόλιν πάσης αλώσεως έχθρών.

Οι δουλοι σου σε παρακαλουμε κλινοντας το γονατο της καρδιας μας, αφουγκρασου μας, και σωσε μας που βουλιαζομε στην θλιψη, και προστατεψε απο καθε εισβολη εχθρων την πολη σου.

Παίδας ευαγείς εν τη καμίνω, ο τοκος τής Θεοτόκου διεσώσατο, τοτε μέν τυπούμενος νυν δέ ένεργούμενος, τήν οίκουμένην  άπασαν,  άγείρει  ψάλλουσαν «τον  Κύριον  υμνείτε τά έργα, καί υπερυψουτε, εις πάντας τους αιωνας

Ο τοκος τής Θεοτόκου διεσώσατο Παίδας ευαγείς εν τη καμίνω, τοτε μέν τυπούμενος νυν δέ ένεργούμενος, άγείρει τήν οίκουμένην  άπασαν, ψάλλουσαν « υμνείτε τά έργα τον  Κύριον, καί υπερυψουτε, εις πάντας τους αιωνας»

Ο γιος της Θεοτόκου γλίτωσε τα καλα παιδια απ το καμινι τοτε εμφανιζομενος μετα δε, με τη δραση του ξεσηκωνει ολη την οικουμενη που ψαλλει «Τα εργα ας υμνουν τον Κυριο κι ας τον ανυψωνουν σε ολους τους αιωνες».

Νηδύϊ τον Λόγον ύπεδέξω, τον πάντα βαστάζοντα έβάστασαςγάλακτι έξέθρεψας, νεύματι τον τρέφοντα  τήν οικουμένην άπασαν,  `Αγνή ω ψάλλομεν «Τον Κύριον υμνείτε τά έργα, καί ύπερυψούτε, εις πάντας τοϋς αίώνας».

Υπεδέξω νηδύϊ τον Λόγον, έβάστασας τον πάντα βαστάζοντα ·Αγνή εξέθρεψας γάλακτι, τον τρέφοντα νεύματι άπασαν τήν οικουμένην,  Ω ψάλλομεν «Τον Κύριον υμνείτε τά έργα, καί ύπερυψούτε, εις πάντας τους αίώνας».

Στην κοιλιά σου δεχθηκες τον λογο, και κρατησες αυτον που κραταει τα παντα. Με το γαλα εθρεψες αυτον που μ’ ενα του νευμα τρεφει ολη την οικουμενη. Σ΄αυτον ψάλλουμε «Τα εργα ας υμνουν τον Κυριο κια ας τον ανυψωνουν σε ολους τους αιωνες»

Μωσής κατενόησεν έν βάτω,  το μέγα  μυστήριον  τού τόκου σου   Παίδες  προεικόνισαν,  τουτο  εμφανέστατα,  μέσον πυρός ιστάμενοι, καί μή φλεγόμενοι, ακήρατε αγία  Παρθένε όθεν σε υμνούμεν, είς πάντας τούς αιώνας.

Ακήρατε αγία  Παρθένε [ο] Μω[υ]σής κατενόησεν,  το μέγα  μυστήριον  του τόκου σου έν βάτω· παίδες  προεικόνισαν, εμφανέστατα τουτο, ιστάμενοι [εις το ] μέσον [του] πυρός, καί μή φλεγόμενοι· όθεν σε υμνούμεν, είς πάντας τούς αιώνας.

Απειραχτη Αγια Παρθενε, ο Μωυσης καταλαβε το μεγαλο μυστηριο του τοκετου σου με την [αφλεκτη] βάτο. Τα παιδια το προεικονισαν ολοφανερα με το να στεκονται μεσα στην φωτια και να μην καιγονται. Γι’  αυτο και σε υμνολογουμε σε ολους τους αιωνες.

Oι πρώην απάτη γυμνωθέντες,  στολή αφθαρσίας ένεδύθημεν τή κυφορία σου καί οί  καθεζόμενοι, έν σκότει παραπτώσεων, φως κατωπτεύσαμεν, φωτος κατοικητήριον, Κόρη· Οθεν σε υμνούμεν, είς πάντας τούς αiώνας.

Κόρη, οι πρώην γυμνωθέντες απάτη, ένεδύθημεν στολή[ν] αφθαρσίας τή κυφορία σου καί οί  καθεζόμενοι, έν σκότει παραπτώσεων, κατωπτεύσαμεν φως, φωτος κατοικητήριον. Οθεν σε υμνούμεν, είς πάντας τούς αiώνας.

Κορη, εμεις που ειχαμε γυμνωθει απο την απατη ντυθηκαμε την στολη της αφθαρσιας με την εγκυμοσυνη σου και εμεις που καθομασταν στο σκοταδι των αμαρτιων μας ειδαμε φως απο σενα, το σπιτι του φωτος.
Γι’ αυτο και και σε υμνουμε σε ολους τους αιωνες,

Νεκροi διά σου ζωοποιουνται  ζωήν  γάρ  τήν ένυποστατον εκύησας·  ευλαλοι οί  άλαλοι, πρωην χρηματίζοντες λεπροί αποκαθαίρονται, νόσοι διώκονται, πνευμάτων αερίων τα πλήθη, ήττηνται Παρθένε, βροτών η σωτηρία.

Παρθένε, η σωτηρία [των] βροτών, νεκροi διά σου ζωοποιουνται, εκύησας γάρ τήν ένυποστατον ζωήν   ευλαλοι [κατεστησαν] οί πρωην χρηματίζοντες άλαλοι, λεπροί αποκαθαίρονται, νόσοι διώκονται, τα πλήθη [των] αερίων πνευμάτων, ήττηνται.

Παρθενα που εισαι η σωτηρια ολων των ανθρωπων, μεσω εσου δινεται ζωη στους νεκρους, γιατι γεννησες την ιδια την πραγματικη ζωη. Οι μουγκοι μιλησανε, οι λεπροι καθαρισθηκαν, οι αρωστιες καταδιωχτηκαν, τα πληθη των αερικών νικήθηκαν.

Η κόσμω τεκούσα σωτηρίαν, δι' ής απο γης εiς υψος ήρθημεν,   χαίροις παντευλογητε,  σκέπη καί κραταίωμα,  τείχος καί οχύρωμα τών  μελλωδούντων, Αγνη  Τον Κύριον υμνείτε τά έργα, και υπερυψούτε, εις πάντας τους αίώνας.

Χαίροις Αγνή, παντευλογητε η τεκούσα σωτηρίαν [τω] κόσμω, δι' ής ήρθημεν απο γης εiς υψος, σκέπη καί κραταίωμα,  τείχος καί οχύρωμα τών  μελλωδούντων «Τον Κύριον υμνείτε τά έργα, και υπερυψούτε, εις πάντας τους αίώνας».

Ας εισαι χαρουμενη πανευλογημενη που γεννησες την σωτηρια για τον κοσμο, που μ’ εσενα ανεβηκαμε απο τα χαμηλα στα ψηλα, σκεπή και οχυρο αυτων που τραγουδανε «Τα εργα του κυριου, υμνειτε  και εξυψωνετε  τον κυριο σε ολους τους αιωνες»

Απας γηγενής, σκιρτάτω  τώ πνευματι, λαμπαδουχούμενος πανηγυριζέτω δέ,  αϋλων  Νόων,  φύσις γεραίρουσα,  τήν ίεράν πανήγυριν, τής Θεομήτορος, καί βοάτω  Χαίροις παμμακάριστε,  Θεοτόκε  Αγνη  αιειπάρθενε.

Απας γηγενής, λαμπαδουχούμενος σκιρτάτω  τώ πνευματι, πανηγυριζέτω δέ [η] φύσις, γεραίρουσα αϋλων  Νόων, τήν ίεράν πανήγυριν, τής Θεομήτορος, καί βοάτω  «Χαίροις παμμακάριστε,  Θεοτόκε  Αγνη  αιειπάρθενε».

Καθε πλασμα τη γη ας αναγαλιαζει κρατωντας την λαμπαδα του, κι η φυση ας πανηγυριζει επιβραβευοντας τις αϋλες σκεψεις το ιερο πανηγυρι της Θεοτοκου και ας φωναζει «Χαιρε καλότυχη, Αγνη Θεοτοκε παρθενα»

Ινα σοι πιστοί, το Χαίρε κραυγάζωμεν. Οι διά σού τής χαράς, μέτοχοι γενόμενοι, τής αϊδίου, ρυσαι ήμάς πειρασμου, Βαρβαρικης αλώσεως και πάσης αλλης πληγής,  διά  πλήθος,  Κόρη παραπτώσεων, έπιούσης βροτοίς άμαρτάνουσιν.

Κόρη ρυσαι ήμάς πειρασμου, βαρβαρικης αλώσεως και πάσης αλλης πληγής , έπιούσης βροτοίς άμαρτάνουσιν διά  πλήθος, παραπτώσεων, ινα κραυγάζωμεν σοι, το Χαίρε οι πιστοί οι γενόμενοι διά σού μέτοχοι τής αϊδίου χαράς 

Λυτρωσέ μας κορη απο τους πειρασμους και τις βαρβαρικες κατακτησεις και καθε πληγη που πεφτει  πανω τους θνητους που αμαρταινουν με πληθος παραπτωματων, για να σου φωναζουμε το «Χαιρε» εμεις οι πιστοι που απο σενα γιναμε μετοχοι στην αιωνια χαρα.

Ωφθης φωτισμός,  ημών  καί βεβαίωσις   όθεν  βοώμεν σοι χαίρε αστρον αδυτον,  είσάγον κόσμω,  τον μέγαν "Ηλιον· χαίρε 'Εδέμ ανοίξασα, τήν κεκλεισμένην `Αγνή· χαίρε στύλε, πύρινε είσάγουσα, είς την ανω ζωήν το άνθρώπινον.

Αγνή ωφθης φωτισμός, καί βεβαίωσις ημών ,  όθεν  βοώμεν σοι «χαίρε αδυτον άστρον,  είσάγον κόσμω,  τον μέγαν "Ηλιον· χαίρε [η] ανοίξασα, τήν κεκλεισμένην 'Εδέμ χαίρε πύρινε στύλε,[χαιρε η ] εισάγουσα το άνθρώπινον είς την ανω ζωήν.

Φανηκες Αγνη, φωτισμος και επιβεβαιωση για μας, γι αυτο σου φωναζουμε «χαιρε ανεσπερο αστρο που προαναγγελει στον κοσμο τομ Μεγα Ηλιο, χαιρε πυρωμενη κολωνα που ανοιξες τον κλεισμενο παραδεισο, και που εβαλες τους ανθωπους στην επανω ζωη.

Στώμεν εύλαβώς, έν οίκω Θεου ημών, καί εκβοήσωμεν Χαίρε κόσμου Δέσποινα χαίρε Μαρία, Κυρία πάντων ημών· χαίρε η μόνη άμωμος, έν γυναιξί καί καλή χαίρε σκεύος, μύρον το ακένωτον, έπί σέ κενωθέν εισδεξάμενον.

Στώμεν εύλαβώς, έν οίκω Θεου ημών, καί εκβοήσωμεν Χαίρε κόσμου Δέσποινα· χαίρε Μαρία, Κυρία πάντων ημών· χαίρε η μονη άμωμος, έν γυναιξί καί καλή χαίρε σκεύος εισδεξάμενον έπί σέ κενωθέν μύρον το ακένωτον,.

Ας σταθουμε ευλαβικα στο Σπιτι του Θεου μας και κραξουμε «Χαιρε κυρα του Κοσμου, Χαιρε Μαρια αφεντρα ολων μας η μονη αψεγαδιαστη και καλή αναμεσα στις γυναικες, δοχειο που δεχτηκε το σφραγισμενο Μυρο  που αδειαστηκε πανω σου».

Η περιστερά, ή τον έλεήμονα άποκυήσασα.,  χαίρε άειπάρθενε Οσίων πάντων, χαίρε το καύχημα, τών Αθλητών στεφάνωμα χαίρε άπάντων τε, τών Δικαίων, Θείον έγκαλλώπισμα, καί ήμών των πιστών το διάσωσμα.

Χαίρε άειπάρθενε, η περιστερά άποκυήσασα τον έλεήμονα, χαίρε το καύχημα, πάντων [των] Οσίων, στεφάνωμα των Αθλητών, χαίρε Θείον έγκαλλώπισμα άπάντων τε, τών Δικαίων, καί το διάσωσμα ήμών των πιστών.

Χαιρε αειπαρθενε. Περιστέρα που γεννησες τον σπλαχνικο θεο , χαιρε το καμαρι ολων των οσιων, το στεφανωμα των αθλητων, το θειο κοσμημα των δικαιων κα η σωτηρια των πιστων.

Φείσαι ο Θεός,  τής κληρονομίας σου,  τάς αμαρτίας  ήμών, πάσας παραβλέπων νύν, είς τούτο έχων,  εκδυσωπούσάν σε, την επί γής άσπόρως σε, κυοφορήσασαν, δια μέγα έλεος θελήσαντα, μορφωθήναι Χριστέ, το Αλλότριον

Φείσαι ο Θεός,  τής κληρονομίας σου, παραβλέπων νύν πάσας τάς αμαρτίας  ήμών,  είς τούτο έχων  εκδυσωπούσάν σε, την επί γής άσπόρως σε κυοφορήσασαν, δια μέγα έλεος θελήσαντα [1], μορφωθήναι Χριστέ, το Αλλότριον

Λυπησου θεε την κληρονομια σου, παραβλεψε τωρα ολες τις αμαρτιες μας, εχοντας για μεσιτρα αυτην που γεννησε εσενα που θελησες, επειδη το ελεος σου ειναι μεγαλο,  να διαμορφωσεις Χριστε τον Εξαποδω.

Tη  υπερμάχω στρατηγω    τά νικητήρια, Ως λυτρωθείσα  ων δεινών, εύχαριστήρια, 'Αναγράψω σοι ή Πολις σου, Θεοτοκε. Αλλ’ ώς έχουσα το κρατος  άπροσμάχητον 'Εκ παντοίων με κινδύνων ελευθερωσον ινα κράζω σοι Χαίρε, νύμφη ανύμφευτε.

Η Πολις σου αναγράψω σοι, τη υπερμάχω στρατηγω,  Θεοτοκε τά νικητήρια, Ως εύχαριστήρια λυτρωθείσα  των δεινών. Αλλ’ ώς έχουσα το κρατος  άπροσμάχητον εκ παντοίων κινδύνων ελευθερωσον με, ινα κράζω σοι «Χαίρε, νύμφη ανύμφευτε».

Η πολις σου αφιερωνει τα νικητηρια σε σενα την Αρχιστατηγο, ως το «ευχαριστω» γιατι λυττρωθηκε απο τα βασανα. Αλλα επειδη πάντα εχεις το Κρατος προστατευμενο, λεφτερωσε με απο τους διαφορους κιδυνους για να σου κραζω «Χαιρε νυμφη, ανυμφευτε»

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Η ενασχοληση μου με την εκκλησιαστικη ποιηση δεν απηχει αναγκαστικα και τις θρησκευτικες μου αποψεις.
Ο Συγγραφέας.

Copyright 2009 © Αρης Στουγιαννιδης

Γλωσσαρι

Ακάθιστος

Ο Ακάθιστος (εν. Υμνος) ειναι εκτενής θριαμβευτικός ύμνος της Ορθοδοξίας που ψάλλεται σε ιδιαίτερη ακολουθία (την "Ακάθιστον") κατά τη Μεγάλη Σαρακοστή, τμηματικά μεν στους Απόδειπνους της Παρασκευής των 4 πρώτων εβδομάδων, συνολικά δε στον `Ορθρο του Σαββάτου της 5ης εβδομάδας (το βράδυ της Παρασκευής). Ανήκει στα έμμετρα χριστιανικά εγκώμια, που συντίθενται από προοιμιακό τροπάριο και ισοσύλλαβες "ομοτονούσες" στροφές τις ονομαζόμενες οίκους (με ακροστιχίδα και εφύμνιο). Ως προοίμιο του Ακάθιστου ύμνου μας έχει παραδοθεί το τροπάριο "Τη Υπερμάχω στρατηγω τω νικητήρια ...".

Από τους 24 οίκους (σε αλφαβητική ακροστιχίδα) που ακολουθούν, οι μεν περιττοί περιέχουν 18 στίχους, οι δε άρτιοι 6 μόνο και έχουν εφύμνιο το "Αλληλούια". Από τους δεκαοκτάστιχους οίκους, οι 13 αρχίζουν με το "Χαιρε" (χαρακτηρίζοντας ολόκληρο τον ύμνο με τήν προσωνυμία "Χαιρετισμοί της Παναγίας") και φέρουν ως εφύμνιο τον τελευταίο στίχο του προοιμίου "χαιρε, Νύμφη ανύμφευτε".

Εκτός αυτών, ο `Υμνος συνδέεται με αξιόλογο ιστορικό γεγονός και έχει αποκτήσει ιδιαίτερη σημασία για την ορθόδοξη Χριστιανοσύνη. Συγκεκριμένα, στα χρόνια του αυτοκράτορα Ηράκλειου (610-641), κι ενώ εκείνος είχε εκστρατεύσει κατά των Περσών, "στίφη μυριάριθμα" Περσών και Αβάρων πολιόρκησαν από ξηρά και θάλασσα την Κωνσταντίνου Πόλη. Οι ολιγάριθμοι υπερασπιστές της, εμψυχωμένοι από τον πατριάρχη Σέργιο και ενθαρρυμένοι "από της αμάχου Προμάχου" Θεοτόκου, κατόρθωσαν να αποκρούσουν τους εισβολείς. Ο ευσεβής λαός της Βασιλεύουσας, "τη Θεομήτορι την χάριν αφοσιούμενοι, ολονύκτιον τον υμνον και ακάθιστον αυτη εμελωδησαν (εν τω Ναω της Θεοτόκου των Βλαχερνων), ως υπερφυεί δυνάμει διαπραξαμένη το κατα των εχθρων τρόπαιον". `Ετσι, για να μην ξεχαστεί η θαυματουργική αυτή διάσωση (που έγινε πιθανόν το 626), αλλά και άλλα παρόμοια μεταγενέστερα περιστατικά, καθορίστηκε να ψάλλεται ο συγκεκριμένος `Υμνος σε ειδική Ακολουθία "ορθοστάδην" (για τούτο και αυτή ονομάστηκε "ακάθιστος").

Η Ακολουθία του "Ακάθιστου" πήρε (με την προσθήκη και του κανόνα Ιωσήφ του Υμνογράφου) την τελική της μορφή επί πατριάρχου Φωτίου και μετά την κατά το 860 απόκρουση της επιδρομής των Ρώσων, οπότε η σωτηρία της πόλης αποδόθηκε και πάλι στη Θεοτόκο. Για την εποχή σύνθεσης του `Υμνου υπάρχει αρκετή πολυγνωμία, τόση όσο να καλύπτεται μισή χιλιετία!...(από του 4ου μέχρι και του 9ου αι.). Σήμερα θεωρείται πιθανότερη η γνώμη ότι τουλάχιστον οι 24 οίκοι είναι έργο του 6ου αι. και ότι μάλλον επιλέχτηκαν από τον πατριάρχη Σέργιο ως το χαρακτηριστικό έμμετρο εγκώμιο προς τη Θεοτόκο, για να αναπεμφθούν κατά την προαναφερμένη ολονυκτία ως ευχαριστήρια δοξολογία προς την "Υπερμάχον Στρατηγόν".

Το ότι οι στροφές του "Ακάθιστου" είναι προγενέστερες της εποχής, κατά την οποία τις "εμελωδησε ο θεοφιλής της πόλεως Κωνσταντίνου λαός", προκύπτει και από το γεγονός ότι σ' αυτές δεν παρατηρείται σαφής υπαινιγμός για τα συνταρακτικά πολεμικά γεγονότα εκείνων των ημερών. Αντιθέτως, το σημερινό προοίμιο "Τη Υπερμάχω..." περιέχει τόσο τους ζητούμενους σαφείς υπαινιγμούς όσο και τα "ευχαριστήρια της λυτρωθείσης εκ των δεινων" Κωνσταντίνου Πολης. Συνεπώς είναι δικαιολογημένη η άποψη ότι το προκείμενο προοίμιο (που άλλωστε δεν έχει σχέση με τις επόμενες στροφές) είναι μεταγενέστερο των οίκων του "Ακάθιστου" και πιθανότατα συνετέθη για την ολονύκτια Ακολουθία που ασφαλώς τελέστηκε μετά από τη σωτηρία της Πόλης.

Ως αρχικό προοιμιακό αυτόμελο, θεωρείται αυτό που ψάλλεται στη σχετική ακολουθία ακριβώς πρίν το σημερινό προοίμιο: "Το προσταχθέν μυστικώς λαβών εν γνώσει...", του οποίου το περιεχόμενο, σύμφωνα προς τους σχετικούς κανόνες, αποτελεί περίληψη των στροφών.

Ως προς τον δημιουργό του `Υμνου, σήμερα θεωρείται απίθανο να είναι έργο του Ρωμανού του Μελωδού, γιατί δεν εμφανίζει την κλασική τελειότητα και απλότητα της ποίησής του. Αντιθέτως, η περίτεχνη δομή και ορισμένα τεχνικά χαρακτηριστικά καθιστούν πιθανότερη την άποψη, ότι πρόκειται για έργο όχι της 1ης, αλλά της 2ης γενιάς συνθετών κοντακίων (εκείνης που άκμασε κατά το 2ο μισό του 6ου αι.). `Ομως κι εδώ απαντούν πλείστα χαρακτηριστικά της εποχής ακμής των κοντακίων, έτσι ώστε δικαιολογούν την εντελώς ιδιαίτερη θέση του `Υμνου στην Ορθόδοξη λατρεία, τις πολυάριθμες διασκευές και μεταφράσεις του (λατινικά, αραβικά, τουρκικά, σλαβονικά και σε πολλές ευρωπαϊκές γλώσσες) καθώς και τη μέγιστη επιρροή πού εξάσκησε σε μεταγενέστερα καλλιτεχνήματα κάθε είδους (χριστιανικά και μη).

Πρέπει τέλος να αναφερθεί ότι στο σύνολό του το έργο αποτελεί υπέρλαμπρο εγκώμιο της Παναγίας. Στο 1ο μέρος εξυμνείται ο Ευαγγελισμός, η Γέννηση του Χριστού, η Προσκύνηση των μάγων, η Φυγή στην Αίγυπτο και τα περί Συμεώνος. Στο Β' μέρος (Ν-Ω) υπάρχει, μεταξύ άλλων, η ανακαίνιση της Κτίσης και η κατάπληξη αγγέλων και σοφών. Τέλος ο `Υμνος επανέρχεται σε λυρική και "εκ βαθέων" εξύμνηση της Θεοτόκου ως "ουρανών πλατυτέρας", ως παντομήτορος και ως υπέρτατης πνευματικής καθοδηγήτριας.

Τροπάριο

Μικρό λειτουργικο άσμα που διαβάζεται ή ψάλλεται στις εκκλησιαστικές ακολουθίες. Διακρίνονται:

  1. Κατά το περιεχόμενο σε:
    1. αναστάσιμα
    2. νεκρώσιμα
    3. μαρτυρικά
    4. θεοτόκια
    5. σταυροθεοτόκια
  2. Κατά το χρόνο ή το μέλος, με το οποίο εκτελούνται, σε:
    1. εωθινά
    2. εσπέρια
    3. προσόμοια κ.λπ.,
  3. Κατά τους προτασσόμενους στίχους σε:
    1. στιχηρά ή
    2. απόστιχα
  4. Κατά τον τρόπο χρήσεως σε:
    1. Απολυτίκια,
    2. Κοντάκια,
    3. Μεγαλυνάρια.

ειρμός

Αρχαια Ελληνική λέξη από το είρω που σημαίνει βάζω σε σειρά. πρβλ. "εχασα τον ειρμό των σκεψεων μου για τί με διέκοψες" αλλα και το πρώτο τροπάριο κάθε ωδής (εκκλησιαστική έννοια).

Ετσι λέγεται η προδιαγεγραμμένη σύνθεση ενός ασμάτιου, σύμφωνα με ορισμένο μέτρο. Αυτή η σύνθεση γίνεται τύπος, που στη συνέχεια "συνείρει" (συμπλέκει) την Ακολουθία άλλων ομοιόρρυθμων τροπαρίων. Κατά το Τυπικό των Ιεροσολύμων: "Ειρμος εστι, το πρωτον εν τη ωδή Τροπάριον, καθο τα λοιπα αρμόζοντα πρός τε τας συλλαβας και γραμμάς, οπως ουτως ει δυνατόν, ινα ψάλλωνται εμμελως". Και μάλιστα: "Ειρμός εστιν ο πρωτος στίχος εν τη ωδη προς τον οποιον συμμορφουνται οι επόμενοι, οπως ουτω ψάλλη τις αυτους αρμονικώς". . Επομένως, "ειρμός" είναι το πρώτο τροπάριο καθεμιάς των 9 Ωδών που αποτελούν τον Κανόνα (η Ωδή αποτελεί συγκρότημα από 3 ώς 6 τροπάρια σχετικά προς το ανυμνούμενο πρόσωπο ή γεγονός). `Ολα τα τροπάρια της Ωδής μοιάζουν με τον ειρμό ως προς το μέτρο και τον `Hχο. Οι ειρμοί, ως πρότυπα εκκλ. μελωδίας, συγκεντρώθηκαν και σχημάτισαν το Ειρμολόγιο. `Aλλη ονομασία των ειρμών είναι: καταβασίες, γιατί παλιά (μετά το τέλος κάθε ωδής) οι ψάλτες και των δύο Χορών "κατέρχονταν" στη μέση του ναού για να τους ψάλλουν.

Στον πίνακα μου οι ειρμοί εμφανίζονται με διαφορετικό χρώμα. Το πρώτο γράμμα του κάθε ειρμού δεν περιλαμβάνεται στην ακροστιχίδα.

Κανών (κανόνας)

Eκκλησιαστικός ύμνος που αποτελείται από εννέα συνήθως Ωδές που σχηματίζουν ακροστιχίδα. Ο κανονας του Ακαθιστου γραφτηκε απο τον Ιωσηφ τον Υμνογραφο. Η σχηματιζομενη ακροστιχιδα ειναι Χαράς δοχείον, σοι πρέπει χαίρειν μόνη. Ιωσήφ

Κοντάκιο

Κοντάκιο λέγεται συνήθως η απαρχή (το προοίμιο) Εκκλησιαστικών Ύμνων που εξ αυτού και μόνο ολόκληροι οι ύμνοι αυτοί χαρακτηρίζονται τελικά και ως κοντάκια . Αποτελεί δε ιδιαίτερο είδος της εκκλησιαστικής ποίησης που ιστορικά φέρεται να καλλιεργήθηκε περί τον 6ο - 7ο αιώνα. Το όνομά του οφείλεται στο γεγονός ότι η χρήση του απέβλεπε ως «εισαγωγή» του θέματος του ύμνου που ακολουθούσε. Κάποιοι ετυμολογούν το όνομα κοντάκιο από το περιορισμένο – σύντομο συνεπώς κοντό σε μήκος. Ενώ άλλοι δε, το κοντάκιο, το ετυμολογούν από το «κοντό» (= τράπεζα ψαλτηρίου) όπου οι ψάλτες άφηναν, ή συχνά ακουμπούσαν τα λειτουργικά κείμενα. Ορθότερο φαίνεται μάλλον το πρώτο. Το κοντάκιο απαρτίζεται από μία και μόνο στροφή.

Σήμερα κοντάκιο στην λειτουργική χρήση λέγεται ενας ύμνος που λέγεται στον ορθρο και είναι κατάλοιπο (η πρώτη μόνο στροφή) των αρχαιων. Τέτοια σύγχρονα σύντομα κοντάκια υπαρχουν για καθε ημέρα του έτους. Χρησιμοποιούνται στον όρθρο, στγην λειτουργία και σε αλλες ακολουθίες. Οδηγίες για το ποια κοντακια ψάλλονται στις ακολουθίες ανάλογα με την περίοδο του έτους, βρίσκονται στο Τυπικό της Εκκλησίας. Όταν το κοντάκιο έχει μοναδική μουσική μελωδία ονομάζεται «ιδιόμελο».

ωδη

αρχ. ωδή < αοιδή < αειδώ

Τριώδιο

Ονομάστηκε Τριώδιο επειδή οι υμνογραφικοί κανόνες που περιλαμβάνονται σε αυτό έχουν μόνο τρεις ωδές αντί των εννέα που συνήθως έχουν. Συνήθως οι κανόνες του Τριωδίου περιέχουν την 8η και 9η ωδή και μία από τις πέντε πρώτες.



[1] Θελήσασαν [την κυοφορήσασαν]