ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ

Η ΣΦΑΛΙΑΡΑ ΤΟΥ ΙΠΠΟΤΗ

18

Η είσοδος στην Ιπποσύνη

Η είσοδος στην Ιπποσύνη ή εισδοχή γινόταν με πολλούς τρόπους. Ονομάζονταν Accolade (από Ital. Accolata, που προέρχεται από Lat. Collum, το λαιμό, σβέρκο), σε ειδική τελετή για την εισδοχή του υποψηφίου στις τάξεις της ιπποσύνης. Άλλοτε γινόταν με αγκάλιασμα, μια πραγματική αγκαλιά ή με ένα χτύπημα στο λαιμό ή στο μάγουλο. Και τα δύο αυτά έθιμα φαίνεται να είναι αρκετά παλιά. Ο Γρηγόριος της Τουρ γράφει ότι οι πρώτοι βασιλείς της Γαλλίας, παραχωρούσαν στον υποψήφιο ιππότη μία επίχρυση εξάρτυση-ζώνη, και φιλούσαν τον υποψήφιο ιππότη στο αριστερό μάγουλο. Για τον Γουλιέλμο του Κατακτητή, λέγεται ότι είχε κάνει χρήση του χτυπήματος όταν έχρισε ιππότη το γιο του Ερρίκο. Αρχικά δίνονταν με γυμνό χέρι μια γροθιά, ένα πραγματικό χτύπημα στα αυτιά, αλλά αυτό αντικαταστάθηκε αργότερα με ένα απαλό κτύπημα με την επίπεδη του πλευρά του σπαθιού στο λαιμό, ή και στους δύο ώμους. Στη Μεγάλη Βρετανία αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται ακόμα στην εισδοχή ιππότη (βλ. Clive Sincair(1983), Sean Connery (2000), Beatles (1965) etc).

Η Σφαλιάρα

Οι ερευνητές διαφωνούν σχετικά με το είδος του χτυπήματος. Ο Αιγινήτης [220,45] ισχυρίζεται πως το χτύπημα ήταν δυνατό και δίνονταν "δια της παλάμης ή του γρόνθου" επί της βάσεως του τραχήλου (στο σβέρκο δηλαδή) ή επί του ώμου. Διαφωνούν επίσης αν το κτύπημα ήταν άπαρτο συστατικό της τελετής εισδοχής. Το ότι πολλές φορές ο ιππότης έπεφτε κάτω από το κτύπημα σημαίνει ότι πραγματικά ήταν αρκετά δυνατό. Ίσως για την αποφυγή τέτοιου ρεζιλέματος, αργότερα να υιοθετήθηκε ο εναγκαλισμός και το ελαφρό χτύπημα με το σπαθί. Η συμβολική σημασία της ιπποτικής σφαλιάρας (κατάλοιπο της ανταλλαγής αίματος όταν δύο άνδρες γίνονται αδελφοποιτοί ή αδερφοχτοί ) ήταν η μετάδοση της ιπποτικής ιδιότητας, ή η απειλή για ποινές αν παραβεί τις υποχρεώσεις του. Υποδήλωσε την αλλαγή κεφαλής (δηλ. νοοτροπίας).

Αναλογίες

Η μοναχική κουρά ήταν μια αντίστοιχη εισδοχή του υποψηφίου στο μοναχικό τάγμα. Η συμβολική ενέργεια στην εισδοχή του μοναχού ήταν το κούρεμα. Άλλα και η εισδοχή στο στρατό και στο σχολείο απαιτούσε κούρεμα "εν χρώ " και όχι μονό για λογούς φθειροκτονιας. Το κούρεμα κατά τους βυζαντινούς χρόνους συμβόλιζε τον αποχωρισμό του μοναχού από τη χορεία των κοσμικών, που τότε είχαν μακριές μαλλούρες . Κατά την Τουρκοκρατία αντιστράφηκαν οι οροί. Τώρα οι καλόγεροι έχουν τις μαλλούρες υποχρεωτικά και οι κοσμικοί προαιρετικά. Κατά τα άλλα και οι εισδοχές (Ιππότη, Μοναχού, μαθητή, στρατιώτη) έχουν πολλές τελετουργικές ομοιότητες. Γνωστή είναι επίσης και η ευχή της Ηπειρώτισσας μάνας προς το αγόρι της, η οποία με ένα χτύπημα στο κεφάλι έλεγε: “Άντε και στην Πόλη κουλουρτζής” (νέο επάγγελμα, σταδιοδρομία και αλλαγή νοοτροπίας).
Όμως δεν είμαι βέβαιος ότι υπήρχε "μοναχική σφαλιάρα".

Στα 1950-1960 η κουρά εν χρω ήταν υποχρεωτική. Ίσως γιατί η αλλαγή νοοτροπίας ήταν υποχρεωτική, παράλληλα με μια τάση ισοπέδωσης της προσωπικότητας. Όταν κουρευόμαστε μας έσκαγαν οι συμμαθητές μας και μια σφαλιάρα στο σβέρκο. Ήταν η επιβίωση του αρχαίου ιπποτικού εθίμου;