ΣΗΜΑΣΙΑ:
Σημαίνει άκουσε επιπλήξεις, διαμαρτυρίες αλλά και διαπομπεύτηκε φραστικά, γιουχαίστικε.
Μια αναζήτηση στο διαδικτυο θα σας πείσει για την ευρύτητα
της διάδοσης της φράσης
«άκουσε τα σχολιανά του» και «άκουσε τα σκολιανά
του».
A. Παραινετικό η επιτιμητικό τραγούδι που γύριζε από στόμα σε στόμα στα συμπόσια. Τραγουδιώταν με συνοδεία λύρας από τους συνδαιτυμόνες με τυχαία σειρά Ο τραγουδιστής κρατούσε κλάδο μυρρίνης που του παρεδιδε ο προηγουμενος τραγουδιστής,
Τα σκολιανά που ακουμε και τα λυσσακά που τρώμε είναι απο τις δυσνόητες λεξεις.
ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ
Απο το αρχαίο σκόλιον , (το) ουδέτερο του επιθέτου σκολιός [ εννοείται σκόλιον μέλος],
Αν ανατρέξουμε στα «βιομηχανικά πρότυπα», τις καθιερωμένες
ακαδημαϊκές πηγές:
Ο Καθ. Γ. Μπαμπινιώτης στο 131, ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΟΝ ΤΗΣ ΝΕΑΣ
ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ, Γ. ΜΠΑΜΠΙΝΙΩΤΗ, ΚΕΝΤΡΟ ΛΕΞΙΚΟΛΟΓΙΑΣ, 1966. στο λημμα σκολιανός
(σελ.1264) παρεπεμπει στο «σχολιανός». Σαν να λεει οτι η λεξη «σκολιανός» ειναι υπαρκτή μεν αλλά
πρόκειται για μια κακή προφορά του «σχολιανός». Το δε «σχολιανός» (σελ.
1392) το ετυμολογεί ως «γιορτινός» (απο το σχόλη αργία). Στο ιδιο λημμα προσπαθεί
να ετυμολογήσει την φράση «ακούω τα σχολιανά μου» λέγοντας οτι είναι «αυστηρή
παρατήρηση απο τις επιπλήξεις δασκάλου στον μαθητή». Μα τοτε κ. Καθηγητά το «σχολιανά» θα έπρεπε να προέρχεται
απο το «σχολείο» ή από το «σχόλιο» και οχι απο την «σχόλη».
Η λέξη «σκόλιον» υπάρχει απο αρχαιοτάτων χρόνων. Μια αναδρομή στα σώματα της αρχαίας Ελληνικής γραμματείας δίνει 38 εμφανίσεις σε όλες τις κλίσεις (σκολίου, σκόλια) και 5 αυτολεξεί ( σκόλιον). Παραθέτω μερικά χαρακτηριστικά αποσπάσματα:
ἡ Σικυωνία ἐθαυμάζετο ἐπὶ τῇ τῶν σκολίων ποιήσει. σκόλια δὲ καλοῦνται οὐ κατὰ τὸν τῆς μελοποιίας τρόπον ὅτι σκολιὸς ἦν λέγουσιν γὰρ τὰ ἐν ταῖς ἀνειμέναις εἶναι σκολιὰ ἀλλὰ τριῶν γενῶν ὄντων, ὥς φησιν Ἀρτέμων ὁ Κασσανδρεὺς ἐν δευτέρῳ Βιβλίων Χρήσεως, ἐν οἷς τὰ περί: τὰς συνουσίας ἦν ᾀδόμενα: ὧν τὸ μὲν πρῶτον ἦν ὃ δὴ πάντας ᾁδειν νόμος ἦν, τὸ δὲ δεύτερον ὃ δὴ πάντες μὲν ᾖδον, οὐ μὴν ἀλλά γε: κατά τινα περίοδον ἐξ ὑποδοχῆς, τὸ τρίτον δὲ καὶ τὴν ἐπὶ πᾶσι τάξιν ἔχον, οὗ μετεῖχον οὐκέτι πάντες, ἀλλ᾽ οἱ συνετοὶ δοκοῦντες εἶναι μόνοι, καὶ καθ᾽ ὅντινα τόπον ἀεὶ τύχοιεν ὄντες: διόπερ ὡς ἀταξίαν τινὰ μόνον παρὰ τἄλλα ἔχον τὸ μήθ᾽ ἅμα μήθ᾽ ἑξῆς γινόμενον, ἀλλ᾽ ὅπη ἔτυχον εἶναι σκόλιον ἐκλήθη, τὸ δὲ τοιοῦτον ᾔδετο ὁπότε τὰ κοινὰ καὶ πᾶσιν ἀναγκαῖα τέλος λάβοι ἐνταῦθα γὰρ ἤδη τῶν σοφῶν ἕκαστον ᾠδήν τινα καλὴν εἰς μέσον ἠξίουν προφέρειν. καλὴν δὲ ταύτην ἐνόμιζον τὴν παραίνεσὶν τέ τινα καὶ γνώμην ἔχειν δοκοῦσαν χρησίμην εἰς τὸν βίον.
Αθηναίος - Δειπνοσοφιστές σελ. 218
και περισσότερο περιγραφικός, χωρις όμως να εξηγεί την σκοπιμότητα, είναι ο Σταματάκος [261, ΛΕΞΙΚΟΝ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΗΣ, Ι. ΣΤΑΜΑΤΑΚΟΣ, ΦΟΙΝΙΞ, 1972 ] . Παραθέτω ως εικόνα το σχετικό λήμμα δια του λόγου το αληθές.
Πολλά από όσα τραγουδούσαν στα σκόλια αναφέρονταν κατ΄αντίφρασιν (κατ΄ευφημισμόν).
Πρβλ. την πασίγνωστη μαντινάδα του
Μανωλιού:
Τον Μανωλιο τον πήρανε σ΄ενα καράβι μούτσο
και ηρθ΄να σκυλόψαρο και του ’ φαγε .. το ποδι
b) later, the omission of the bad singers being ascribed to the difficulty or non-social character of the songs (cf. Plu.2.615b), σκόλιον was derived from δύσκολον or δυσκολία, Hsch., Sch.Ar.V. 1217; or it was said that the songs were easy, but appeared difficult to drunken revellers, Procl. in Phot.Bibl.p.321 B.; or were called difficult κατ᾽ ἀντίφρασιν, Procl. l.c., Suid.）
Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English
Lexicon,
revised and augmented throughout by Sir Henry Stuart Jones. with the assistance
of. Roderick McKenzie. Oxford. Clarendon Press. 1940.
ἔστι δὲ τοῦθ᾽ ὡς ἁπλῶς εἰπεῖν αἱρετὴ τυραννίς, διαφέρουσα δὲ τῆς βαρβαρικῆς οὐ τῷ μὴ κατὰ νόμον ἀλλὰ τῷ μὴ πάτριος εἶναι μόνον. ἦρχον δ᾽ οἱ μὲν διὰ βίου τὴν ἀρχὴν ταύτην, οἱ δὲ μέχρι τινῶν ὡρισμένων χρόνων ἢ πράξεων, οἷον εἵλοντό ποτε Μυτιληναῖοι Πιττακὸν πρὸς τοὺς φυγάδας ὧν προειστήκεσαν Ἀντιμενίδης καὶ Ἀλκαῖος ὁ ποιητής. δηλοῖ δ᾽ Ἀλκαῖος ὅτι τύραννον εἵλοντο τὸν Πιττακὸν ἔν τινι τῶν σκολιῶν μελῶν: ἐπιτιμᾷ γὰρ ὅτι “τὸν κακοπάτριδα Πίττακον πόλιος τᾶς ἀχόλω καὶ βαρυδαίμονος ἐστάσαντο τύραννον μέγ᾽ ἐπαινέοντες ἀόλλεες".
Αριστοτέλους Πολιτικά 3.1285α
... καὶ οὐδέν πω σαφές. οἴομαι γάρ σε ἀκηκοέναι ἐν τοῖς συμποσίοις ᾀδόντων ἀνθρώπων τοῦτο τὸ σκολιόν, ἐν ᾧ καταριθμοῦνται ᾁδοντες ὅτι “ὑγιαίνειν μὲν ἄριστόν” ἐστιν, τὸ δὲ “δεύτερον καλὸν γενέσθαι, τρίτον δέ”, ὥς φησιν ὁ ποιητὴς τοῦ σκολιοῦ, “τὸ πλουτεῖν ἀδόλως”.
Πλάτωνος Γοργίας 451ε
“ᾆσον δή μοι σκόλιον τι λαβὼν Ἀλκαίον κἀνακρέοντος”
Αριστοφάνους Βάτραχοι .223
αὑλητρὶς ἐνεφύσησεν: οἱ δὲ συμπόται εἰσὶν Θέωρος Αἰσχίνης Φᾶνος Κλέων, ξένος τις ἕτερος πρὸς κεφαλῆς Ἀκέστορος. τούτοις ξυνὼν τὰ σκόλι᾽ ὅπως δέξει καλῶς.
ΑριστοφάνουςΣφήκες 1220
Πισθέταιρος ἐς θοἰμάτιον τὸ σκόλιον ᾁδειν μοι δοκεῖ, δεῖσθαι δ᾽ ἔοικεν οὐκ ὀλίγων χελιδόνων.
Αριστοφάνους 'Ορνιθες 1416
Υπάχρουν διάφορες ετυμολογίκες εξηγήσεις:
(a) από το σκολιός (κεκαμμενος, ελικοειδης, κυρτος, μπερδεμένος) οπως μπερδεμενη και απρόβλεπτη η σειρά των τραγουδιστών.
Δικαιάρχου. Ιστορια.43, Αριστοξενου Αποσπάσματα Ισορικά 59 κα
(b) απο την παράλειψη από τους τραγουδιστές λογω της δυσκολίας ή του προσβλητικού χαρακτήρα των στίχων. βλ. την φάση «ἐν οἷς τὰ περί: τὰς συνουσίας ἦν ᾀδόμενα».
Η χρήση ευφημισμών (αντιφράσεων) ηταν μια παράκαμψη (σκολιά πορεία)[*] της δυσοίωνης λέξης, ενα bypass που λέμε σήμερα στο Ελλάντα.
[*] πρβλ. Κανών του Επιταφίου : «Εβραίων παρανόμων εν σκολιαίς πορείαις τριβόλοι και παγίδες»
Το σκόλιον δεν παράγεται από το δύσκολον οπως ισχυρίζεται το Liddle Scott, γιατί δήθεν τα σκόλια ήταν δυσκολοπρόφερτα για τους μεθυσμένους τραγουδιστές.. Δεν μπορεί μια σύνθετη λέξη να δημιουργήσει μια απλή. Το «δύσκολον» και η «δυσκολία» προέρχονται απ'ο το «δυσ+κολον», κάτι που είναι δύσπεπτον. (αντιθετο: εύκολος, ευκολία και ευκοιλιότητα).