ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ

ΕΠΩΝΥΜΟ: ΠΡΟΒΕΛΕΓΓΙΟΣ

Ταπώνυμα ειναι συνήθως παρωνύμια, και αποτελούν το κύριο όγκο των επωνύμων και προέρχονται από χαρακτηρισμούς των παρονομαζομένων που βασίζονται, σε σωματικές, πνευματικές, ηθικές και άλλες ιδιότητες. Ο Μ. Τριανταφυλλίδης χρησιμοποιεί τον όρο παρατσούκλι. Σήμερα την λέξη παρωνύμιο την συναντάμε και σαν πινόμι, πινομή, παρανώμι, προσονείδιν (ποντιακό), περιγέλιο, σουσούμι κ.λπ.
Οι βυζαντινοί χρησιμοποιούσαν τις εκφράσεις: την κλήσιν, την επίκλησιν, το επίκλην, τουπίκλην, την επωνυμία, το επώνυμον, την προσηγορία, τούνομα, ο έχων παρωνύμιο φέρων κ.λπ.

Ετυμολογία

Σχεδον προφανής απο το λατινικό privilegium [1]. Ετυμολογικά προνόμιο σημαίνει «ιδιωτικού δικαίου», ή ο κανόνας σχετικά με ένα συγκεκριμένο άτομο.

Εγκυκλοπαιδικά

Το πριβιλεγγιο (προνόμιο) είναι ένα ειδικό δικαίωμα που χορηγείται από το κράτος ή άλλη αρχή σε μια περιορισμένη ομάδα ανθρώπων,για αντιμετωπιση διαφόρων κανονων με ειδικο (συνηθως ευνοικοτερο) ορο απ΄οτι ισχθει για τους αλλους ιδιλωτες. Φαινεται οτι ηταν κληρονομούμενο. Μπορεί να ανακληθεί σε ορισμένες περιπτώσεις. Στα σύγχρονα δημοκρατικά κράτη, ένα προνόμιο εξαρτάται και χορηγείται μόνο μετά τη γέννηση.

Προνόμιο

Δικαίωμα ή αγαθό που ανήκει ή έχει παραχωρηθεί σε κάποιον ή κάποιους κατ' εξαίρεση

Το βενετσιανικο πριβιλεγκιο

P r i v i l e g i u m

Η Βενετική πολιτεία εφοδίαζε τους ξένους υπηκόους της μέ έγγραφο πού πιστοποιούσε τήν ιδιότητά τους. Τό προνομιακό έγγραφο τό εξέδιδε είτε ό δόγης, στις περιπτώσεις πού οί αποδέκτες ήταν notabilis conditionis, είτε οί κατά τόπους βενετικές αρχές^[1]. Στην Κωνσταντινούπολη, τό Privilegium τό παραχωροΰσε ο βάιλος καί ό ενδιαφερόμενος κατέβαλε γιά τήν παραλαβή του τό ποσό τών δέκα ύπερπύρων^[2].

Στην Κρήτη, οί ξένοι Βενετοί υπήκοοι ήταν υποχρεωμένοι νά παρουσιάζονται κάθε δύο χρόνια στις αρχές καί νά δηλώνουν πίστη στή Βενετική Δημοκρατία^[3], πράγμα πού σημαίνει Οτι τά προνόμια τους δέν είχαν απεριόριστη ισχύ, άλλα ανανεώνονταν κάθε διετία. Τά έ'γγραφα αυτά γιά τους μικροεμπόρους υπηκόους τής Βενετίας αποτελούσαν είδος εμπορικού διαβατηρίου, πού τους επέτρεπε νά διεκδικούν προνομιακή μεταχείριση άπό τις αρχές^[4].

Τό 1316 λ.χ. ό Κώστας Μιχαήλ (Michel), έμπορος άπο τήν Κρήτη, είχε στείλει ποσότητα πιπεριαΰ στή Βενετία, άλλα οί Offciales Levantis, αγνοώντας ότι ήταν Βενετός υπήκοος, έδωσαν εντολή νά κατασχεθεί τό εμπόρευμα. Γιά νά αποδείξει ότι ήταν πράγματι υπήκοος τής Βενετίας, ό Μιχαήλ όφειλε νά παρουσιάσει suum privilégiant, vel alias testificationes et iura sua^[5]. Τό 1340, πάλι, ό Nicoletto Tibertino, έ'μπορος άπό τήν Εύβοια, μέ αίτηση του στή Βενετία, ζητά νά τοΰ ανανεωθεί τό προνόμιο τής υπηκοότητας, πού είχε χορηγηθεί άπό τόν βάιλο τής Εύβοιας στον πατέρα του Domenico, γιατί τό τελευταίο εϊχε χαθεί στή Θήβα, στή διάρκεια τής λεηλασίας τής πόλης άπό τους Καταλανούς^[6]

[1] Βλ. λ.χ. τά δουκικά έγγραφα μέ τά όποια παραχοιρεΐται το προνόμιο τής υπηκοότητας στον Σίμωνα Άτουμάνο καί στον Δημήτριο Κυδώνη ( F e d a l t o, Simone Atumano, σελ. 122 - 123, L o e n e r t z , Demetrius Cydonès, σελ. 125 - 126).

[2] Ό θεσμός του εν Κωνσταντινουπόλει Βένετου βαΐλου: Στα 1362, οι Bυζαντινοί κατήγγειλαν στή Βενετία ότι διάφοροι Βενετοί κάτοικοι τής Κωνσταντινούπολης ζήτησαν άπο τόν βάιλο νά εφοδιάσει τους Έλληνες υπηρέτες τους μέ privilegia, γιά νά απαλλαγούν άπο τους φόρους (cum quibus deffendunt se pro Venetis).

Παρατήρηση: Εδω πια η λεξη δεν οριζει το δικαιωμα αλλά το εγγραφο που πιστοποιει το δικαιωμα. Συνηθες λαθος να λεμε «σύμβαση» το «συμφωνητικό [έγγραφο]». Η συμβαση ειναι σχεση.

Ο κάτοχος του προνομίου και ασφαλώς του σχετικού εγγράφου ελέγετο Πριβελέγγιος.και μετα «Προβελέγγιος» κατ΄επιδραση απο την πολύ συνειθισμενη προθεση «προ»

Το τιμημα ηταν κατι μεταξύ φιλιού παντρεμενης[4] και χήρας[14]: 10 υπερπυρα.

[3]. S a n t s c h i , Régestes, σελ. 274, άρ. 1270.

[4]. Στην Κύπρο, άλλωστε, ειδικός βασικός αξιωματούχος, επιφορτισμένος μέ τά οικονομικά, πιστοποιοϋσε τις φορολογικές απαλλαγές τοΰ νέου υπηκόου καί τις κοινοποιοϋσε στον βάιλο τοϋ εμπορίου, πού είχε τήν έδρα του στή Αευκωσία, ή στον βάιλο τής περιοχής, οπού κατοικοΰσε ό ενδιαφερόμενος ( J a c ο b y, Citoyens, σελ. 180-181).

[5]. T h i r i e t , Assemblées, τόμ. A', σελ. 167, άρ. 360 (έκδ. σελ. 302)· :τρβλ. τ ο ϋ ΐ δ ι ο υ , La Romanie Vénitienne, σελ. 280 καί σημ. 1.

[6]. T h i r i e t , Régestes, τόμ. Α', σελ. 43, άρ. 106 (πρβλ. τοΰ Ι δ ι ο υ , La Romanie Vénitienne, σελ. 280).

Απόσπασμα απο τη μελετη της ΧΡΥΣΑΣ ΜΑΛΤΕΖΟΥ με τιτλο

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΘΕΣΜΟ ΤΗΣ ΒΕΝΕΤΙΚΗΣ ΥΠΗΚΟΟΤΗΤΑΣ

Προστατευόμενοι της Βενετίας στον λατινοκρατούμενο ελληνικό χώρο ( 13ος - 15ος αι. )

Παραδείγματα

ο Σουλτάνος Μωάμεθ Β΄ παραχώρησε προνόμια στο Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης
πριν τον 20ο αιώνα η ενασχόληση με την επιστήμη ήταν αποκλειστικά ανδρικό προνόμιο
η εκπαίδευση δεν είναι πια προνόμιο των λίγων

privilegium odiosum

Μισητόν προνόμιον. Υποχρέωση που επιβάλλεται με τον μανδύα του προνομιου. Τυπικο παράδειγμα η υποχρέωση των στρατιωτικών να ζητούν την άδεια της υπηρεσίας τους για να νυμφευθούν. Αλλο η υποχρέωση ψήφου.

Συγγενικές λέξεις

προνομία, προνομιακός, προνομιούχος

Διασημοι Προβελέγγιοι

Αριστομένης Προβελέγγιος (1850-1936) - Πολιτικός, ποιητής, θεατρικός συγγραφέας

Ο Αριστομένης Προβελέγγιος (Εξάμπελα Σίφνος 1850 - Σίφνος 1936) ήταν Έλληνας πολιτικός, ποιητής, θεατρικός συγγραφέας, και μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Σπούδασε στην φιλοσοφική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και στη Γερμανία στα πανεπιστήμια του Μονάχου, της Λειψίας και της Ιένας. Ασχολήθηκε με την πολιτική και εξελέγη βουλευτής. Έγραψε λυρικά και δραματικά ποιήματα στην καθαρεύουσα. Βραβεύτηκε με το Αριστείο γραμμάτων και τεχνών.

Έργα του: * Θησεύς * Το μήλον της έριδος * Νέα ποιήματα * Φαίδρα * Χρυσοπηγή * Το Αιγαίον κ.α.

Συνοπτικό βιογραφικό σημείωμα από το Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών

Γ. Ροϊλός, Οι ποιητές (π. 1919). Λάδι σε μουσαμά, 130 εκ. x 170 εκ. Φιλολογικός Σύλλογος «Παρνασσός». Μεγάλοι ποιητές της γενιάς του 1880. Στα δεξιά της σύνθεσης απεικονίζεται ο Α. Προβελέγγιος να διαβάζει κάποιο ποίημά του, ενώ από τα αριστερά προς τα δεξιά διακρίνονται οι Γ. Στρατήγης, Γ. Δροσίνης, I. Πολέμης, K. Παλαμάς (στο κέντρο) και Γ. Σουρής.

Αριστομένης Προβελέγγιος 1914-1999 - Αρχιτέκτων

Συγγραφικό Αριστομένη Προβελέγγιου : " Πολεοδομικά Προβλήματα " , Ανάτυπον εκ του περιοδικού "ΣΠΟΥΔΑΙ" της Ανωτάτης Βιομηχανικής Σχολής , Αθήναι 1961 , "Το Πνεύμα της Πόλης : Δοκίμια Πολεοδομικής Σκέψης 1956-1967" , έκδοση Αριστομένη Προβελέγγιου , Αθήνα 1974 , "Οδοιπόρος προς την πηγή", Γαβριηλίδης, Αθήνα, 1990 , και "Υπόμνημα προς την Ακαδημία Αθηνών", Αθήνα, Ιανουάριος 1974- οπου και αναφορά ολων των εργων του αρχιτέκτονα ως μέλος της ομάδας Le Corbusier, της ομάδας C.AP.E.M, και τις προσωπικές του εργασίες στην Ελλάδα και το εξωτερικό . Επίσης σκέψεις και δείγματα της εικαστικής διάστασης του αρχιτέκτονα θα βρει ο μελετητής και στον κατάλογο "Αριστομένης Προβελέγγιος" , Εκδοση Εθνικής Πινακοθήκης, Αθήνα 1982

Ηταν σεμνος και απλος ανθρωπος αν και λιγο εκκεντρικος. Υπεγραφε "αΠροβελέγγιος" παραλειποντας εσκεμμένα την τελεια μετα το «α» για να φανει το «α» στερητικον, για να μην ενταχθεί στους προνομιούχους Ελληνες.

Η γνωριμια μας ξενικησε στη Σιφνο οταν μεσα στο τοτε αξιοθρηνητο λεωφορειο για τον Πλατύ Γιαλο ακουσαμε απο το εξ ισου αξιοθρηνητο ραδιόφωνο την αποχωρηση της Ελλάδας απο το ΝΑΤΟ. Παγωμαρα στους ακροατες εκτος απο τον Αριστομένη και εμενα που χειροκροτησαμε αυθόρμητα. Ετσι πιάσαμε τήν κουβέντα.

Ο Αριστομένης Προβελέγγιος και η «Σύγχρονη Ελληνική Αρχιτεκτονική» Του Αντώνη Κ.Αντωνιάδη

Με επιστολές και εικονες.

Τεκμηριώση

Ιτ. privilegio

http://www.etimo.it/?term=privilegio&find=Cerca

315, Greek Lexicon of the Roman and Byzantine periods pdf, E. A. Sophocles, CAMBRIDGE HARVARD UNIVERSITY PRESS, 1914.

267, ΛΕΞΙΚΟΝ ΛΑΤΙΝΟΕΛΛΛΗΝΙΚΟΝ, Ε. ΤΣΑΚΑΛΩΤΟΣ, ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΟΥ, 1921.