Εμνήσθην ημερών αρχαίων ... όταν γυρνάγαμε στους δρόμους προδικτατορικά και τραγουδούσαμε αυτό το λεβέντικο και ελαφρώς άνανδρο τραγούδι. Τα ντουφέκια και η ηρωική κάθοδος μας εντυπωσίαζαν περισσότερο από τις βδελυρές φιλοδοξίες για τις σφαγές των άμαχων μητέρων. Τέσσερις λέξεις θέλουν ίσως κάποιες παραπάνω διευκρινίσεις γι΄αυτό τις αναφέρω χωρίς με κανένα τρόπο να εκθειάζω την πρόσθετη ευχαρίστηση του ποιητή που προέρχεται όχι από την τιμωρία του εχθρού άλλα και από την δυστυχία των επιζώντων. Το τραγούδι έχει αφήσει εποχή χάρις στην Ρωμαϊκη επιπολαιότητα να μην εξετάζουμε ούτε τι λέμε ούτε τι ακούμε.

Στίχοι: Παραδοσιακό
Μουσική: Παραδοσιακό
Εκτελέσεις: 1η) Νίκος Ξυλούρης 2η) Χαράλαμπος Γαργανουράκης ,3η) Ψαραντώνης

Πότε θα κάμει ξαστεριά,
πότε θα φλεβαρίσει,

να πάρω το ντουφέκι μου,
την έμορφη πατρόνα(1),

να κατεβώ στον Ομαλό(2),
στη στράτα του Μουσούρου(3),

να κάμω μάνες δίχως γιους,
γυναίκες δίχως άντρες,

να κάμω και μωρά παιδιά,

να κλαιν' δίχως μανάδες,

να κλαιν' τη νύχτα για νερό,
και την αυγή για γάλα,

και τ' αποδιαφωτίσματα(4)
τη δόλια τους τη μάνα...

(1) Δεύτερη εκδοχή για τη λέξη πατρόνα = φυσιγγιοθήκη, μπαλάσκα από τον στρατιωτικό Γαλλικό όρο "patron". [171,1359] (Η πρωτη εκδοχη σημαίνει τσατσά, μαστρωπός σε μπουρδέλο)

ΟΜΑΛΟΣ

Tο οροπέδιο του Ομαλού Χανίων βρίσκεται σε απόσταση 38 χιλιόμετρα από τα Χανιά σε ύψος 1100 μέτρα στα Λευκά Όρη. Έχει έκταση 15 τετραγ. χιλιόμετρα και το μεγαλύτερο μέρος του ανήκει στους κατοίκους του χωριού Λάκκοι. Επί τουρκοκρατίας ήταν άντρο επαναστατών. Μόνο δυο φορές κατάφεραν οι Τούρκοι να φθάσουν ως εκεί και για λίγες μέρες, κατά την αποτυχούσα επανάσταση των ετών 1886 - 1888 (επανάσταση των χιλίων ημερών). Έχει τρεις εισόδους μια από την πλευρά των Λάκκων (πόρος), μία από την πλευρά των Σφακιών (ξυλόσκαλο από όπου αρχίζει και το γνωστό Φαράγγι της Σαμαριάς, και μία από την πλευρά του Σελίνου)

(3) Ορθότερο τω[ν] Μουσούρω[ν]. Η αποβολή του ν ίνα συνηθέστατη στα Κρητικά ιδιώματα. Η αποβολή του ν οδηγεί πολλές φορές σε παρερμηνείες και παρετυμολογίες. Το κτήμα/φέουδο τω[ν] Τζερμιάδω[ν] (Από το Τζερεμία = Ιερεμίας) έγινε το Τζερμιάδο. Πολλά τοπωνύμια και οι δρόμοι που οδηγούσαν σε αυτά προήλθαν από φέουδα ή μετόχια οικογενειών. Σήμερα υπάρχει Δήμος Μουσούρων (συν. Πληθ. 4755 κατ. Έκτασης 191.744 στρεμ.)

Οι Μουσούροι (ενικός ο Μουσούρος ή Μουσούρης πρβλ. Θεατρο ΜΟΥΣΟΥΡΗ ) ηταν παλαιά Βυζαντινή οικογένεια που ήρθε στην Κρήτη το12ο αιωνα . Διασημότερος όλων ο Μάρκος Μουσούρος

Ο Μάρκος Μουσούρος (1470-1517) ήταν εκδότης και ένας από τους σημαντικότερους φιλολόγους της Αναγέννησης για τον οποίο ο Έρασμος,που ήταν μαθητής του, συνήθιζε να λέει ότι είναι:"...άνδρας πολυμαθέστατος και πανεπιστήμονας, κλειδοκράτορας της ελληνικής γλώσσας και θαυμάσιος ειδήμονας της λατινικής φωνής..."

Η ζωή του

Γεννήθηκε στο Ρέθυμνο το 1470 και αρχικά σπούδασε την ελληνική γλώσσα στο σχολείο της Αγίας Αικατερίνης του Σινά,στο Χάνδακα.Το 1486 πήγε στη Φλωρεντία, όπου σπούδασε δίπλα στον Ιανό Λάσκαρι. Έπειτα γύρισε στην Κρήτη, σύντομα όμως επέστρεψε στην Ιταλία και εγκαταστάθηκε στη Βενετία.Εκεί προσελήφθη ως βοηθός και επιστημονικός συνεργάτης στο τυπογραφείο του Άλδου Μανούτιου. Το 1500, ύστερα από σύσταση του τελευταίου, πήγε στο Κάρπι, μια κωμόπολη κοντά στη Φεράρα και δίδαξε ελληνικά και λατινικά στο δούκα Αλμπέρτο Πίο, σύντομα όμως επέστρεψε στη Βενετία όπου δίδαξε αρκετές φορές στη Νέα Ακαδημία, μια εταιρία που είχε ιδρυθεί εκεί από λόγιους για την προαγωγή των ελληνικών. Εκτιμώντας τις εξαιρετικές του ικανότητες, η Βενετική Γερουσία του απένειμε το 1503 το αξίωμα Publica Graecarum Literarum Officina, δηλαδή το αξίωμα του Λογοκριτού για τα ελληνικά βιβλία που εκδίδονταν στη Βενετία και στις κτήσεις της και των οποίων το περιεχόμενο έπρεπε να είναι σύμφωνο με τη θρησκεία και την ηθική. Διατήρησε το αξίωμα αυτό μέχρι το 1516.

Το 1504 διορίστηκε καθηγητής της ελληνικής γλώσσας στη Βενετία και δύο χρόνια αργότερα στην Πάντοβα.Το 1509 επέστρεψε στην πρωτεύουσα του Βένετο όπου το 1512,ύστερα από την επανίδρυση της έδρας των ελληνικών,έγινε ξανά καθηγητής. Τέσσερα χρόνια αργότερα πήγε στη Ρώμη για να βοηθήσει τον Λάσκαρι στην οργάνωση του Ελληνικού Γυμνασίου και στη διδασκαλία των ελληνικών σ'αυτό. Στη Ρώμη έγινε και ιερέας και διορίσθηκε από τον πάπα Λέοντα τον Ι επίσκοπος Ιεράπετρας Κρήτης και αργότερα Μονεμβασίας.Δεν πρόφτασε όμως να πάει εκεί αφού πέθανε,ύστερα από δίμηνη ασθένεια στις 25 Νοεμβρίου το 1517.

Το έργο του

Από το τυπογραφείο του Άλδου Μανούτιου εκδόθηκαν, το 1497 το Dictionarium graecum copiosissimum με επίγραμμα του Μουσούρου, το 1498, με επιστασία του Έλληνα φιλολόγου,εννέα κωμωδίες του Αριστοφάνη και το 1499, σε δύο τόμους το έργο Έλληνες Επιστολογράφοι, που περιελάμβανε επιστολές που αποδίδονται σε εικοσιέξι κλασικούς και πρώιμους χριστιανούς συγγραφείς. Ακολούθησε η έκδοση δεκαεπτά τραγωδιών του Ευριπίδη των οποίων την έκδοση επιμελήθηκε και πάλι ο Μουσούρος (1503-1504). Το 1512 ο Μανούτιος και ο Μουσούρος εξέδωσαν τη γραμματική των ελληνικών του Μανουήλ Χρυσολωρά και το Σεπτέμβριο του 1513 τα Άπαντα του Πλάτωνα με αφιέρωση του Μουσούρου στον πάπα Λέοντα Ι.Τα επόμενα δύο χρόνια εξέδωσαν έργα του Ησύχιου και του Αθήναιου(1514) και του Θεόκριτου (1515).Το 1515 η Βενετική Γερουσία παρέδωσε στον Μουσούρο και στο Βενετό λόγιο Μπατίστα Ενιάτσιο οχτακόσια χειρόγραφα του Βησσαρίωνα για να τα ταξινομήσουν. Με αυτά τα χειρόγραφα δημιουργήθηκαν τα πρώτα τμήματα της Μαρκιανής βιβλιοθήκης.Την ίδια χρονιά ο Μουσούρος εξέδωσε στη Φλωρεντία,από το τυπογραφείο του Βερνάρδου Τζιούντα,τα Αλιευτικά του Οππιανού και το 1516 δεκαέξι λόγους του Γρηγόριου του Ναζιανζηνού και τον Παυσανίαμε αφιέρωση στον Λάσκαρι.

(4) Αποδιαφωτισματα: Τα βαθια χαραματα, τα ξημερωματα [156,91]

Πηγή

Ε/Ιστορικά, ένθετο της εφημερίδας Ελευθεροτυπία - Έλληνες διαπρέψαντες στη Δύση, 29 Ιανουαρίου 2004