Τύπος υποδήματος ανοιχτού στο πίσω μέρος· φοριέται μέσα στο σπίτι και είναι πολύ βολική

Οι βυζαντινοί [βλ.Κουκ τομ.Δ σελ. 419] χρησιμοποιούσαν φελλό για να κατασκευάζουν τις σόλες για τις εμβάδες.( Εμβάδες λεγονταν απο αρχαιοτάτων χρονων οι παντόφλες.) Γι' αυτό λέγονταν και πατόφελλοι ή πατόφελλα. Ευκολα ο πληθυντικός του ουδετέρου "πατόφελλα" εκλήφθηκε σαν ενικός θηλυκού "η πατόφελλα" και έτσι δημιουργήθηκε ο πληθντικός "πατόφελλες"> "παντόφλες". (το ν προστεθηκε κατ΄αναλογία με το παντελόνι.)

Κάλικες ή καλίκια ή καλίγια έλεγαν οι Βυζαντινοί χαμηλά παπούτσια με σόλα καταλληλα για σκληρές χρήσεις. Τώρα πια δεν φοράει κανείς καλίκια αλλά εξακολουθούμε να λέμε για κάποιον ικανότατο οτι καλιγώνει ψύλλο, να εχουμε επωνυμο "Καλιγάς" δηλαδη κατασκευστής καλιγίων και να βλέπουμε στο βίντεο τον "Καλιγούλα" αυτοκράτορα των Ρωμαιων, που οντας στρατιωτικός φορουσε μικρά καλίγια (caligula, μικρή caliga στρατιωτικό υπόδημα, αρβυλάκι) απο παιδί, και από εκεί του κόλλησε το πρατσούκλι.

Το καλάμι του ποδιού λεγεται και σήμερα άντζα. Υπήρχαν λοιπον καλικια που εκάλυπταν και τις άντζες.

Βλ [Πολ Γ. σελ. 279] την παροιμία:

Από το παραπάνω ας προβληματιστούμε για την λέξη καλικάντζαρος που έρχεται αυτόματα στο νού μας.

Οι βυζαντινοί είχαν σαν υπόδημα τα τσαγγία. Θα θυμάστε ότι το πτώμα του Κωσταντίνου του Παλαιολόγου το αναγνώρισαν, μετα την Αλωση, απο τα κόκκινα τσαγγία με αετούς που μόνο ο αυτοκτράτορας φορούσε.

Τώρα που τσαγγία! Αλλά μας έμεινε το επάγγελμα: τσαγγάρης<τσαγγάρις<τσαγγάριος = ο κατασκευαστής τσαγγίων.

Η λέξη είναι περισκή zanca [Κουκ τομ.Δ σελ. 409]

Αποδυθείς (ο Βάρδας Φωκάς) τά μελαμβαφή πέδιλα, άπερ έφερον τότε τά μέλη της αριστοκρατίας και οί άρχοντες, έτόλμησε νά περιβληθη τά ερυθρά, άπερ ήσαν σύμβολα της υπέρτατης αρχής, και ν' άνακηρυχθη επισήμως βασιλεύς.
Γουστάβος Σλουμπερζέ - Ιωάννης ο Τσιμισκής σ.7^(262,79)

Μιά άλλη λέξη που αφορά το επάγγελμα του υποδηματοποιού αλλά ξεχάστηκε εντελώς ως δηλωτικόν επαγγέλματος, επέζησε όμως παγκόσμια λόγω της χρήσης της ως επωνύμου του Κωνσταντίνου Καβάφη.   ( καβάφης ο [kavafis] Ο11 : (παρωχ.) αυτός που κατασκευάζει ή πουλά παπούτσια κατώτερης ποιότητας. [τουρκ. kavaf (από τα αραβ.) -ης] [Κριαρ λήμα καβάφης])

Καλλιγώνει ψύλλο

Ειναι τόσο επιτήδειος που μπορεί να βάλλει παπούτσια σε ενα ψύλλο.

Του έδωσε τα παπούτσια στο χερι

Του συνέστησε να φύγει αθορύβως. Τα τσαρούχια και τα παπούτσια με πέταλα έκαναν θόρυβο.

Δουλειές με φούντες

Σπουδαίες και επικερδείς επιχερήσεις. Δεν έχει σχέση με την φούντα (θύσανο) του τσαρουχιου.

Δες το ιδιαίτερο αφιέρωμα στις δουλειές με φούντες στο Blog μου.

Δουλιές του ποδαριού

Εργασία που εκτελεί κάποιος πλανόδιος επιτηδευματίας. Λόγω της έλλειψης σταθερής επαγγελματικής στέγης, το επάγγελμα είναι ελάχιστα προσοδοφόρο και πολύ αφερέγγυο (τρέχα βρες τον).

Στο πόδι

Σημαίνει 'Ορθιοι'

Πηγαμε χωρις να τους ειδοποιήσουμε και τους βρήκαμε στο πόδι γιατί μετακομίζανε. Παλαιοτερο "επι ποδός πολέμου".

Εργασια που εγινε "στο ποδι" (ορθια, προχείρως) και οχι στο επαγγελματικο περιβάλλον (οπου υπαρχουν τα εργαλεια και υλικα). Μια τετοια εργασια δεν εγγυάται ποιοτητα ή διαρκεια.

Πάρε πόδι

Εννοείται 'πάρε [το] πόδι [σου απο εδώ]'. Δηλαδή "φύγε" . Παρατηρήστε οτι χρησιμοποιείται ο ενικος (το ποδι) επειδή εξυπονοείται οτι μετά θα πάρει και το άλλο. Αλλη έκφραση με πρόνοια γιά μεταγενέστερες παραβίασεις: Να μην ξαναπατήσεις το πόδι σου εδώ μέσα. Αλλού χρησμοποιειται ο πληθυντικός : Δεν μπορώ να πάρω τα ποδια μου, μου κόπηκαν τα ποδια.

Παπούτσι από τον τόπο σου

Το εγχώριο προϊόν ειναι πιο κατάλληλο γιατί είναι προσαρμοσμένο στις τοπικές συνθήκες. Συνήθως λέγεται μεταφορικά για τον μέλλοντα ή την μέλλουσα σύζυγο.

Μπήκε με τα τσαρούχια

Εισήλθε ανέτως και υπερηφάνως, βροντώντας τα τσαρούχια του.

Κακώς χρησιμοποιείται για τον ίδιο λόγο η έκφραση μπήκε "με το σπαθί του", που σημαίνει μπήκε με την βια (vis millitaris) και όχι με την αξία του.

Μεσ' στα ποδια μας

Ειναι εμπόδιο, παρενόχληση. πχ "μας κουβαλήθηκε τωρα ο ευογημενος και θα τον εχουμε μεσ' στα πόδια μας ενω συγυρίζουμε".

Στο πόδι μου

Ορίζω ή εγκαθιστώ κάποιον ως αντικαταστάστη. "Εφυγε κί άφησε τον παραγιό του στο πόδι του".

Με το ενα πόδι στο λάκο

Ειναι ετοιμοθάνατος. Φράση με ιδαιτερη ενάργεια, σαν κάποιος να μπαίνει μόνος του στον λάκο!

Το έβαλε στα πόδια

Παραμένει μυστήριο το τι έβαλε στα πόδια! Υποθέτω πως εννοεί "το έβαλε [όλο το ζόρι] στα πόδια"

Πάτησε πόδι

Η πλήρης Φράση: "του πάτησε το πόδι". Σημαίνει απαίτησε έντονα, εξέφρασε τήν έντονη αντιθεσή του. Απο την παράδοση να πατάει η νύφη του πόδι του συζύγου της στήν διάρκεια της τελετής του γάμου, οταν εκφωνεί ο ιερέας την φράση "η δε γυνή ινα φοβείται τον άνδρα".

Τα δύο ποδια σε ενα παπούτσι

Συνετισμός μετά βασάνων.

Τά "ξυλοπάπουτσα" (brodequins στή Γαλλία, stivaletti στήν Ιταλία) ήταν όργανο βασανιστηρίων. Στερέωναν γύρω-γύρω στίς κνήμες μακρόστενα ξύλινα «πηχάκια» άπό τά γόνατα ώς τά πέλματα παράλληλα στό πόδι καί τά τύλιγαν σφιχτά μέ σκοινιά. Ύστερα οί δήμιοι έμπηγαν διαδοχικά στά διάκενα μικρές σφήνες μέ τή βοήθεια σφυριού προκαλώντας αφόρητους πόνους. Μαρτύριο πού άν δέν ήταν θανάσιμο προκαλούσε συνήθως αθεράπευτη χωλότητα.[Σιμοπ σ.317]. Το σύνολον ήταν δύο πόδια δεμένα σφικτά σαν να φορούσαν ενα ξυλοπάπουτσο. Ετσι προέκυψε η έκφραση "του έβαλε τα δύο πόδια σε ενα παπούτσι".

Put oneself in someone's shoes

Η αγγλική αυτή εκφραση "μπαίνω στά παπούτσια του άλλου" σήμαινε μεταφορικά "έρχομαι στην θέση κάποιου αλλου".

Η πολύκροτη ταινια με τον Άντονυ Κουήν και με τίτλο "The Shoes of the Fisherman" χρησιμοποίησε την έκφραση για να δηλώσει: "Στή θέση του Πάπα" (Ο "Μεγάλος Ψαράς" ήταν ο Πέτρος και οι πάπες θεωρούνται διάδοχοί του).

• Κουντουράς
• Κουντουριώτης
• Καλιγάς
• Τσαγγάς
• Τσαγγάρης, Τσαγγαράκης
• Τσαρούχας, Τσαρουχάς
• Φουντάς, Φούντας

• Ποδάγρα (πους+άγρα=κυνήγι)
• Ποδηγετώ
• Ποδαρικό
• Ποδαράδες
• Ποδήλατον ενν. όχημα (αυτο που προχωρεί, ελαύνει, απο την κινηση των ποδιων)
• Ποδήματα (παρετυμολογημανο απο το "ποδι" ενω προέρχεται από το υπο+δεω =δενω χαμηλα, ποδένω )
• Ποδήρης (που καλύπτει τα ποδια, πρβλ. φρενήρης, ξιφήρης, κλινήρης.
• Ποδονίφτης
• Ποδόμακτρον
• Ποδοκάκη
• Ποδοβολητό
• Ποδόγυρος
• Ποδιά (μσν. ποδέα)
• Εμπόδιο (εν+πόδι[ον] < πούς = πόδι αυτο που μπαίνει ανάμεσα στα πόδια μας και μας εμποδίζει)
• Υποπόδιον
• Τρίποδο
• Τετράποδο
• Οκταπόδι
• Ταχύπους