ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ

Η Κρήτη χωρίς -ακησμούς

Απο την συχνή της χρήση ή κατάληξη -ακης στα επώνυμα συνδέεται αυτόματα στην σκέψη μας με την Κρήτη. Πχ. Καζαντζάκης, Θεοδωράκης, Μητσοτάκης.
Ομως δεν πρέπει να είμαστε απόλυτοι: ο Μάνος Χατζηδάκης για παράδειγμα ήταν από τήν Ξάνθη και ο πρόγονός μου Τζανέτμπεης Γρηγοράκης από την Μάνη.
Υπάρχει όμως μια σωρεία επωνύμων Κρητικών που μεγαλούργησαν στην Κρήτη και έξω από αυτή αλλά δεν τελειώνουν σε -ακης.

Αρχοντόπουλοι

Οι Κρητικοί φεουδάρχες

... δεν ειχαν επωνυμα σε -ακις

(Εγκαταστάθηκαν με διαταγμα του Αλέξίου Α του Κομνηνου στα 1092) και ηταν απο Βυζαντινές Οικογένειες Οι πατριαρχες αυτων των φατριών ηταν οι "Δώδεκα Αρχοντόπουλοι":

1. Ιωάννης Φωκάς
2. Κωνσταντίνος Βαρούχας
3. Μαρίνος Σκορδύλης⁽¹⁾
4. Λέων Μουσούρος
5. Φίλιππος Γαβαλάς
6. Ανδρεας Μελισσινός
7. Θωμάς Αρχολέος
8. Δημήτριος Βλαστός
9. Ευστράτιος Χορτάζης
10. Νικηφόρος Αργυρόπουλος
11. Λουκάς Λίτινας
12. Ματθαίος Καφάτος

Προσοχή ούτε ένας δεν λεγόνταν “Μανώλης”.

Αλέξιος Καλλέργης ο Μέγας Άρχων

Εξέγερση Αλέξιου Καλλέργη στο Μυλοπόταμο το 1283
Το 1283 άρχισε στην Κρήτη η μεγαλύτερη επανάσταση της κρητικής αριστοκρατίας εναντίον των Ενετών με αρχηγό τον ισχυρό άρχοντα του Μυλοποτάμου Αλέξιο Καλλέργη. Στην πραγματικότητα προσπάθησε να εξαναγκάσει τους Ενετούς να του παραχωρήσουν ευρύτατα προνόμια και να του αναγνωρίσουν την ανεξαρτησία του. Ήξερε πολύ καλά ότι και η ανεξαρτησία της Κρήτης ήταν αδύνατη αλλά και η ένωσή της με το Βυζάντιο επίσης αδύνατο. Εξασφάλισε την υποστήριξη πολλών αρχοντικών οικογενειών, των παροίκων και του κλήρου και ξεκίνησε το σύστημα μικροπολέμου (guerilla), με το οποίο καταπονούσε και εξαντλούσε τις ενετικές δυνάμεις. Πολύ γρήγορα έγινε κύριος της Δυτικής Κρήτης. Επί δέκα χρόνια ακολούθησε την ίδια τακτική. Αυτό το διάστημα ξέσπασε και ο βενετογενουατικός πόλεμος.

Ζήτησαν τη βοήθεια του Καλλέργη και οι Γενουάτες και ο αυτοκράτορας Ανδρόνικος Β’. Ο Καλλέργης αποφάσισε ότι ήταν η στιγμή να αποσπάσει ό,τι επιθυμούσε από τους Ενετούς. Έτσι στράφηκε στην κατεύθυνση των συνθηκολογήσεων που κατέληξαν στη συμφωνία του 1299. Με αυτήν η Ενετία αναγνώριζε την ηγεμονική θέση του Καλλέργη σε αντάλλαγμα του όρκου πίστης και υπακοής στη Βενετική Πολιτεία. Στον Καλλέργη επιστράφηκαν τα κτήματά του και του παραχωρήθηκαν και άλλα. Μπορούσε να τα παραχωρήσει σε όποιον ήθελε, μπορούσε να διατηρεί άλογα, να απελευθερώνει παροίκους, να κυκλοφορεί ελεύθερα στις πόλεις και στα φρούρια και να δέχεται κανίσκια.

Ο Καλλέργης αποκτούσε το δικαίωμα να πακτώσει τα μοναστήρια του δημοσίου και του λατινικού πατριαρχείου, καθώς και τις επισκοπές Μυλοποτάμου και Καλαμώνος. Επιτρέπεται να εγκατασταθεί στην περιοχή του Αρίου Έλληνας επίσκοπος. Δικαιούνταν οι Κρητικοί να μεταβαίνουν εκτός Κρήτης για να χειροτονηθούν και ορίστηκε οι παπάδες, οι διάκονοι και τα παιδιά τους, εφόσον δεν ήταν πάροικοι, να μην είναι «διακρατημένοι πάροικοι». Η συνθήκη της Βενετίας με τον Αλλέξιο Καλλέργη υπήρξε επωφελής για όλους τους Κρητικούς, άρχοντες, κλήρο και παροίκους. Κατοχυρώθηκαν τα προνόμια των αρχόντων μέσα στο ενετικό καθεστώς.

Ο Καλλέργης ισχυροποιείται απέναντι στους Ενετούς και απέναντι στους υπόλοιπους άρχοντες. Το 1304 πουλά στη Βενετία 60.000 μουζούρια σιτάρι. Το 1381 η Βενετία παραχώρησε το προνόμιο της βενετικής ευγένειας στο γιο του Αλεξίου, Γεώργιο Καλλέργη.

Μυθιστορηματική Βιογραφία με τιτλο "Αλέξιος Καλλέργης - Ο μέγας άρχων" του Νίκου Αγγελή, κυκλοφόρησε το 1999 από τις Εκδόσεις Σμυρνιωτάκη με εικονογράφηση Ακη Παράσογλου
[ISBN: 960-299-120-8]

Βιτσέντζος Κορνάρος

Αυτοβιογραφείται στους τελευταίους στίχους του Ερωτόκριτου

Κ' εγώ δε θε να κουρφευτώ κι αγνώριστο να μ' έχου
μα θέλω να φανερωθώ, κι όλοι να με κατέχου
Βιτσέντζος είν' ο ποιητής και στη γενιά Κορνάρος
που να βρεθή ακριμάτιστος, σα θα τον πάρη ο Χάρος.
Στη Στείαν εγεννήθηκε, στη Στείαν ενεθράφη,
εκεί 'καμε κι εκόπιασεν ετούτα που σας γράφει.
Στο Κάστρον επαντρεύτηκε σαν αρμηνεύγει η φύση,
το τέλος του έχει να γενή όπου ο Θεός ορίση.

Γεννήθηκε στις 26 Μαρτίου του 1553 στην Τραπεζόντα της Σητείας, γιος του Ιάκωβου Κορνάρου καί της Ζαμπέτας Ντεμέτζο. Ήταν γόνος εξελληνισμένης και αρχοντικής βενετσιάνικης οικογένειας, πιθανότατα με μεγάλη περιουσία. Ο αδερφός του, Ανδρέας Κορνάρος, είχε γράψει μια Ιστορία της Κρήτης που δεν εκδόθηκε ποτέ. Έζησε στη Σητεία περίπου μέχρι το 1580 ενώ αργότερα εγκαταστάθηκε στον Χάνδακα (σημερινό Ηράκλειο). Εκεί έλαβε χώρα ο γάμος του με την Μαριέτα Ζένο, με την οποία απέκτησε και δύο κόρες, την Ελένη και την Κατερίνα. Από το 1591 ανέλαβε διοικητικά αξιώματα, ενώ κατά την διάρκεια της πανούκλας (1591 -1593) ανέλαβε καθήκοντα υγειονομικού επόπτη. Υπήρξε επίσης μέλος ενός λογοτεχνικού συλλόγου, της Ακαδημίας των Παράξενων, που είχε ιδρύσει ο αδελφός του Ανδρέας, επίσης συγγραφέας. Πέθανε στον Χάνδακα το 1613 ή το 1614 από άγνωστη αιτία και θάφτηκε στο μοναστήρι του Αγίου Φραγκίσκου. Αυτή η άποψη έχει γίνει αποδεκτή από τους περισσότερους μελετητές.

Τα εργα του

* Ερωτόκριτος, έμμετρη μυθιστορία

Ο Ερωτόκριτος είναι μία έμμετρη μυθιστορία που συντέθηκε από τον Βιτσέντζο Κορνάρο στην Κρήτη τον 17ο αιώνα. Αποτελείται από 10.012 (οι τελευταίοι δώδεκα αναφέρονται στον ποιητή) ιαμβικούς δεκαπεντασύλλαβους ομοιοκατάληκτους στίχους στην Κρητική διάλεκτο. Κεντρικό θέμα του είναι ο έρωτας ανάμεσα σε δύο νέους, τον Ερωτόκριτο (που στο έργο αναφέρεται μόνο ως Ρωτόκριτος ή Ρώκριτος) και την Αρετούσα, και γύρω από αυτό περιστρέφονται και άλλα θέματα όπως η τιμή, η φιλία, η γενναιότητα και το κουράγιο. Μαζί με την Ερωφίλη του Γεώργιου Χορτάτση είναι τα σημαντικότερα έργα της κρητικής λογοτεχνίας. Ο Ερωτόκριτος πέρασε στην λαϊκή παράδοση και παραμένει δημοφιλές κλασικό έργο, χάρη και στη μουσική με την οποία έχει μελοποιηθεί.

* Η Θυσία του Αβραάμ, θρησκευτικό δράμα (παραδίδεται ανώνυμο αλλά θεωρείται πιθανόν έργο του Κορνάρου)

Γεώργιος Χορτάτσης

Για τη ζωή του ελάχιστα πράγματα είναι γνωστά και δεν έχουμε πληροφορίες για το πατρώνυμό του, ώστε να επιτευχθεί με βεβαιότητα η ταύτισή του με βάση τις αρχειακές πηγές.

Φαίνεται πως ανήκε σε παλιά, και πιθανόν αρχοντική οικογένεια της Κρήτης. Δεν γνωρίζουμε ακριβώς πότε έζησε, αλλά πιθανότατα γεννήθηκε γεννήθηκε στο Ρέθυμνο στα μέσα του 16ου αιώνα και πέθανε μετά το 1605. Εξ άλλου και ο εκδότης της Ερωφίλης, ο Κρητικός Αμβρόσιος Γραδενίγος, χαρακτήρισε το έργο ως «ποίημα του λογιωτάτου και ευγενεστάτου κυρίου Γεωργίου Χορτάτση του Κρητικού».

Πολύτιμη μαρτυρία για το έργο του Χορτάτση είναι οι ακόλουθοι στίχοι του Μαρίνου Τζάνε Μπουνιαλή, από το ποίημά του Φιλονικία του Χάνδακος και του Ρεθέμνου:

Ένα παιδί μου παλαιόν, οπού 'θελα γεννήση
κ' εκείνο με πολλή τιμήν ήθελε με στολίση
Γεώργιον Χορτάκιον εκράζαν τ' όνομά του
και καμε την πανώργιαν του με ζαχαρένια χείλη
μαζί με τον Κατζάροπον την άξιαν Ερωφίλη.

Από το έργο του Χορτάτση αλλά και από μαρτυρίες της εποχής συμπεραίνει κανείς ότι είχε ευρεία μόρφωση. Δεν μπορεί να αποκλειστεί και η πιθανότητα να είχε σπουδάσει στην Ιταλία. Είναι βέβαιο πως παρακολουθούσε το σύγχρονο με αυτόν ιταλικό θέατρο και γνώριζε τους κλασικούς Λατίνους συγγραφείς. Φαίνεται ότι είχε και επαφές με βενετούς ευγενείς, αφού δύο από τα έργα του, η Πανώρια και η Ερωφίλη, είναι αφιερωμένα στον ευγενή από τα Χανιά Μαρκαντώνιο Βιάρο, σημαντικό προστάτη των γραμμάτων, και τον δικηγόρο από τα Χανιά Ιωάννη Μουρμούρη. Εξίσου πιθανό είναι να συμμετείχε και σε κάποια από τις Ακαδημίες που είχαν ιδρυθεί στις μεγάλες κρητικές πόλεις και πρωταγωνιστούσαν στην πνευματική ζωή.

Από τα γνωστά έργα του
Κατσούρμπος (κωμωδία) Η κωμωδία αυτή είναι γραμμένη σε δεκαπεντασύλλαβο ιαμβικό στίχο με ζευγαρωτή ομοιοκαταληξία και πιθανότατα γράφτηκε ανάμεσα στα έτη 1596 και 1601.(...)

Ερωφίλη (τραγωδία)
Η Ερωφίλη είναι το πιο γνωστό έργο του Χορτάτση. Το έργο γράφτηκε στο Ρέθυμνο γύρω στα 1600. Είναι η πιο παλιά και πιο αξιόλογη από τις τρεις γνωστές τραγωδίες του κρητικού θεάτρου.(...)

Πανώρια (ποιμενικό δράμα) Η Πανώρια είναι ποιμενικό δράμα (ο Στυλιανός Αλεξίου είχε χαρακτηρίσει το έργο ποιμενική κωμωδία) και αποδίδεται στον Γεώργιο Χορτάτση. (...)

Σκουλούδηδες

Ο Μανώλης Σκουλούδης, τελευταιος απογονος της οιογένειας, γεννήθηκε στη Χαλέπα Χανίων 1901 - και πέθανε στην Αθήνα 1989. Προσωπικότητα των Γραμμάτων και των Τεχνών στην Ελλάδα του 20ού αι.: μουσουργός, πιανίστας, συγγραφέας, δημοσιογράφος, θεατρικός συγγραφέας, σεναριογράφος, μεταφραστής, σκηνοθέτης και κριτικός (γνωστός και με το ψευδώνυμο Κουρήτης). Μια εγχείριση στην παιδική του ηλικία τον άφησε για πάντα χωλό. Σπούδασε πιάνο και θεωρητικά στο Ελληνικό Ωδείο (απόφοιτος του 1924) και το Εθνικό Ωδείο (1926). Αρχικά εργάστηκε ως πιανίστας. Φανατικός υποστηρικτής του δημοτικισμού, ίδρυσε στα Χανιά "Σύνδεσμον υπέρ της διαδόσεως των Καλών Τεχνών εν Κρήτη" και το "Κρητικόν Ωδείον Χανίων" (1924) που προικοδοτήθηκε από τους Ελευθέριο και Έλενα Βενιζέλου (βλ."Βενιζέλειο" Ωδείο). Καθηγητής πιάνου του Εθνικού Ωδείου Αθηνών (1928) διατήρησε αυτόν τον τίτλο «τιμής ένεκεν» και μετά την αποχώρησή του. Εξέδωσε (με συνεργάτη τον Σ. Καψωμένο) τη μηνιαία λογοτεχνική επιθεώρηση "Ερωτόκριτος". Ήταν συνιδρυτής της "Ελευθέρας Σκηνής" (με τους Σπ. Μελά, Μ. Μυράτ, Μ. Κοτοπούλη) και συνεργάστηκε με τον Φώτο Πολίτη στο "Εθνικό" (1932-1934). Το 1933 ανέλαβε την διεύθυνση της ορχήστρας του Εθνικού Θεάτρου (ώς το 1938). Κατόπιν διετέλεσε εισηγητής δραματολογίου στον Θίασο Κοτοπούλη και γεν. γραμματέας στη Δραματική του Σχολή, κ.λπ. Στο μεταξύ, το 1936, μαζί με τους Δ. Φωτιάδη, Θρ. Καστανάκη, Γ. Θεοτοκά, κ.ά. ίδρυσε την «Εταιρεία Θεατρικής Συνεργασίας» και εξέδωσε το Περιοδικό «Νεοελληνικά Γράμματα». Ως μουσουργός, πρωτοεμφανίστηκε στην "Ελευθέρα Σκηνή" της Μ. Κοτοπούλη, γράφοντας μουσική για τα έργα: "Ντιμπούκ", "Σιμούν", "Ερωτόκριτος", κ.λπ. Στο "Εθνικό" συνέθεσε συμφωνική μουσική για τα έργα: "Θυσία του Αβραάμ" (παίχτηκε από την ΚΟΑ στις 27.8.1951 με μαέστρο τον Φ. Οικονομίδη και αφηγήτρια-ερμηνεύτρια την Κ. Παξινού), "Αρχοντοχωριάτης", "Κύκλωπας", "Όπως σας αρέσει", "Βασιλικός", "Διαβολάνθρωπος", "Ιβάν ο Τρομερός", κ.λπ. Στο ίδιο θέατρο ανέβηκε το 1946 η σκηνική δημιουργία του "Ηλίθιος", από το ομώνυμο μυθιστόρημα του Ντοστογιέβσκυ, με μουσική υπόκρουση δική του (αυτή η παράσταση «άφησε εποχή», με τον Μάνο Κατράκη ως πρίγκιπα Μίσκιν). Στο ελεύθερο θέατρο συνέθεσε επίσης μουσική για έργα του Σαίξπηρ και άλλων δραματουργών: "Πολύ κακό για το τίποτε", "Όπως αγαπάτε", "Αντώνιος και Κλεοπάτρα", "Άννα των 1000 ημερών", κ.λπ. Ο πολυτάλαντος Σκουλούδης ασχολήθηκε και με την κριτική, δημοσιεύοντας εκτός των άλλων και μουσικοκριτικά σημειώματα σε περιοδικά και εφημερίδες ("Νεοελληνικά Γράμματα", «Καθημερινή», «Ώρα», «Πολιτεία», «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία» --από το 1976, κ.λπ.). Προ πάντων υπήρξε σημαντική μορφή του Νεοελληνικού Θεάτρου, για το οποίο εργάσθηκε γόνιμα και δημιουργικά. Επίσης, αξιόλογη ήταν και η συμβολή του στην παραγωγή ελλ. κινηματογραφικών ταινιών ποιότητας με τον "Ντελικανή" που έγραψε και σκηνοθέτησε (1963). Δημοσίευσε επίσης θεατρικά έργα, νουβέλες, μυθιστορήματα, θεατρικές διασκευές και μεταφράσεις (των: Σαίξπηρ, Ωμπέ, Καμύ, Σαρτρ, Σέλλεϋ, Ουγκώ, Τολστόι, Ντίκενς, Ντιφώ, Λούντβιχ, Ουάλλας, Έλιοτ, κ.ά.). Έγραψε και διηγήματα, χρονογραφήματα, παιδικό θέατρο, παιδικό διήγημα και γνωστά σενάρια («Κυρία Ντορεμί», «Παλιές αμαρτίες», «Υπόθεση Ντρέυφους», «Ρούπελ», «Δολοφονία εν ψυχρώ», κ.λπ.). Διετέλεσε μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών, της Εταιρείας Ελλήνων Θεατρικών Συγγραφέων, του ΣΕΣ και του Σωματείου Ελλήνων Κριτικών. Κόρες του η ηθοποιός Κλεό Σκουλούδη και η ζωγράφος Μανόλια Σκουλούδη.

Εμμανουήλ Σκουλάς

Αυτός τα τιναξε ολα στον αέρα ή ο άλλος;

Εμμανουήλ Βασιλείου (Αναγνώστου) Σκουλάς.(1843-1866) Ήταν ο νεότερος αδερφός του Γενικού Αρχηγού Μυλοποτάμου, καπετάνιου Μιχαήλ Βασιλείου (Αναγνώστου) Σκουλά. Αυτός πέραν της θαυμαστής σωματικής και ψυχικής λεβεντιάς ήταν και μορφωμένος με εξαιρετική παιδεία για την εποχή εκείνη. Απόφοιτος του Γυμνασίου της Σύρου, λάτρης και γνώστης όλης της Ελληνικής Ιστορίας. Ήταν δάσκαλος στα Ανώγεια πριν την επανάσταση του 1866 , διακρινόταν για την ευφράδεια του λόγου του και τον φλογερό του πατριωτισμό. Αυτός πηγαίνει ως κομιστής μιας διαταγής του αδερφού του, Γενικού Αρχηγού Μυλοποτάμου, εις το Αρκάδι όπου παραμένει και βρίσκει ηρωικό θάνατο μαζί με όλους τους πολιορκημένους.Σύμφωνα με νέες μελέτες, αποδεικνύετε ότι αυτός είναι που έβαλε το πυρ στην πυριτιδαποθήκη της Ιεράς Μονής Αρκαδίου. Πράγμα που πιστοποιεί και η σχετική αναφορά του προξένου της Ελλάδος στην Κρήτη σχετικά με το ολοκαύτωμα της Μονής Αρκαδίου. Τρία είναι τα τραγούδια που αναφέρονται στο όνομά του και τον τοποθετούν ως πυρπολητή της Ιεράς Μονής Αρκαδίου. Το πρώτο διασώθηκε από τον παπά-Μιχάλη Μανουρά, ετών 82 (1970).

Επά δεν κόβγουνε σπαθιά δεν νταγιαντούνε βόλια
μόνον νταγιάντιζε Σκουλά απού ΄σαι ΄που τ΄Ανώγεια.
-Πώς μου το να νταγιαντώ, πώς μου φωνιάζεις να ΄ρθω
κι ομπρός μου ΄σκοτωθήκανε ο Ξάνθης με το Δράκο.
Ομπρός μου εσκοτώθηκε ο Ξάνθης ο αντρειωμένος
κι ήτονε κι απού το Μοριά καινουργιοαρχομένος.
-Μα έλα κοντά μου, σήμωνε κι οπίσω μη γυρίσεις
και τρέξε και στον τσεπανέ να πα ΄τονε κεντήσεις.
Μα μετά σε Σκουλά θα ΄ρθω μαζί σου θ΄αποθάνω
και συ Σκουλά με τον Κρασά μου λέτε ήντα θα κάνω,

Το δεύτερο από το Βασίλειο Ευαγ. Σκουλά ετών 43 (1980) και αναφέρει ότι ποιητής του είναι κάποιος Σωπασής από τα Χελιανά Μυλοποτάμου.

Το τρίτο από τον Ιωάννη Σκουλά (Γιάγκο) ετών 46 (1970) αναφέρει μεταξύ άλλων:

Και η Μονή του Αρκαδιού ένας σωρός να γίνει
για να την κάμω μνήμα μου και να θαφτώ από κάτω.
Τότε ο Μανώλης ο Σκουλάς δεν στέκει ν΄ανειμένη
δίδει φωτιά του μπαρουθιού το τέλος για να γένη
και στρώνει και του Μουσταφά τραπέζι να δειπνήση.

Το ιστορικό ερώτημα σχετικά με το πρόσωπο του ηρωικού πρωταγωνιστή στην ανατίναξη της Ιεράς Μονής Αρκαδίου κατά την κρητική επανάσταση του 1866-1869.

Παρά τις περίτρανες αποδείξεις από όλο το ιστορικό υλικό της σχετικής περιόδου για τον πρωταγωνιστικό ρόλο του νεαρού δασκάλου από τα Ανώγεια Εμμανουήλ Αναγνώστου Σκουλά, (έξι δημοτικά ποιήματα, δύο θεατρικά έργα, ανταποκρίσεις και σχόλια εφημερίδων, αλληλογραφία των τοπικών αρχηγών της επανάστασης, μαρτυρίες συγχρόνων, ζωγραφικός πίνακας, αρχείο στρατηγού Κορωναίου κ.ά.), μεθοδεύσεις που απέχουν από τα διδάγματα της αντικειμενικής ιστοριογραφίας και όψιμες τοπικιστικές αντιλήψεις απέδωσαν τον ρόλο του πυρπολητή στον επίσης θυσιαθέντα αγωνιστή Κωνσταντίνο Γιαμπουδάκη από το Αδελε Ρεθύμνης.

Η ιστορική αυτή παρατυπία ενισχύθηκε από την ανέγερση του ανδριάντα αυτού του αγωνιστή στο Ρέθυμνο μόλις το 1966 με πρωτοβουλία και εμμονή του γνωστού στρατηγού Σπαντιδάκη και παρά τις καταγεγραμμένες ενστάσεις του επιστημονικού κόσμου πριν από τότε, τότε και μέχρι σήμερα. Η Ακαδημία των Αθηνών απαντώντας σε σχετικό ερώτημα της κοινότητας Αδελε στις 22-06-1976 και του Δήμου Ανωγείων στις 30-10-1996 μετά την ανέγερση του ανδριάντα του πυρπολητή Εμμ. Α. Σκουλά στα Ανώγεια τήρησε ρόλο Ποντίου Πιλάτου. Παρακάμπτοντας το πλήθος των αποδεικτικών στοιχείων που η ίδια κατονομάζει και που κάνουν εύκολη την κρίση σχετικά με το πρόσωπο του πρωτεργάτη της συλλογικής εθελοθυσίας, η Ακαδημία με το υπ’ αριθμόν 4726/1996 έγγραφο της αποφαίνεται ότι ελλείψει νεοτέρων στοιχείων δεν μπορεί να κρίνει ποιός από τους δύο, ο Σκουλάς ή ο Γιαμπουδάκης είναι ο πυρπολητής. Την ίδια περιοριστική διάζευξη επαναλαμβάνει και στο σχετικό εδάφιο (σελ. 261, ΙΓ' τόμος) του συλλογικού έργου της: «Η ιστορία του Ελληνικού Έθνους». Προφανώς η κοινωνική δυναμική που είχε μέχρι προ πενταετίας δημιουργηθεί υπέρ του Γιαμπουδάκη με την λόγω εντοπιότητας υποστήριξη της πόλης του Ρεθύμνου, ο νόμος της αδρανείας και η ανάθεση της σχετικής έρευνας στο Ρεθύμνιο Ελευθέριο Πρεβελάκη απέτρεψαν το ανώτατο πνευματικό ίδρυμα της χώρας από τον ορθοκρισία που όφειλε απέναντι σε ένα τέτοιο ζήτημα. Οι θέσεις επιφανών επιστημόνων όπως ενδεικτικά της ακαδημαϊκού Βασιλικής Πλαγιανάκου- Μπεκιάρη, του καθηγητή Νικολάου Τωμαδάκη, και του ακαδημαϊκού -ιστορικού Βασιλείου Κόκκινου σχετικά με αυτό το ιστορικό ζήτημα είναι καταγεγραμμένες και επαρκώς τεκμηριωμένες. Ο Δήμος Ανωγείων πριν από τη συμμετοχή του στον ετήσιο εορτασμό που λαμβάνει χώρα ετησίως στη Μονή Αρκαδίου στις 8 Νοεμβρίου αποδίδει τιμή στους ολοκαυτωθέντες στο χώρο του Αδριάντα του πυρπολητή Εμμ. Α. Σκουλά στα Ανώγεια. Σε εναρμόνιση μάλιστα με τα πορίσματα της ιστορικής έρευνας της Ακαδημίας των Αθηνών, και εφόσον το ιστορικό ζήτημα είναι για αυτήν τουλάχιστον διαζευκτικά απαντημένο, ο Δήμος Ανωγείων προσκαλεί κάθε χρόνο τον επίσημο φορέα της Πολιτείας στο πρόσωπο του Νομάρχη Ρεθύμνης κ. Εμμ. Λίτινα να παραστεί στην σχετική εκδήλωση στα Ανώγεια και να συμπεριλάβει στο εορταστικό πρόγραμμα των εκδηλώσεων που από το νόμο καταρτίζει ο ίδιος, την απόδοση τιμών στον ανδριάντα του Σκουλά όπως απαρέγκλητα κάνει για τον Γιαμπουδάκη. Μετά την αδικαιολόγητη άρνηση του Νομάρχη Ρεθύμνης να τηρήσει τις αρχές της ισότητας και της δικαιοσύνης, η δημοτική αρχή της γενέτειρας του Σκουλά και οι απόγονοί του κατέφυγαν στην διοικητική δικαιοσύνη προκειμένου να προσβάλουν την παράνομη και μεροληπτική αυτή στάση. Το Συμβούλιο της Επικρατείας με την υπ’ αριθμόν 2879/1999 απόφασή του απέρριψε την αίτηση ακύρωσης κατά του εορταστικού προγράμματος του έτους 1998 για τυπικούς λόγους επικαλούμενο την μη έγκαιρη απόδοση της πρόσκλησης στον Νομάρχη. Απαντώντας στο ακυρωτικό αίτημα για το εορταστικό πρόγραμμα του Νομάρχη Ρεθύμνης το επόμενο έτος, 1999, το Συμβούλιο της Επικρατείας αναφέρει στην με αριθμό 3867/2000 απόφασή του τα παρακάτω: «Επειδή από τα στοιχεία του φακέλου της υποθέσεως δεν προκύπτει κατά τρόπον ιστορικώς αναμφισβήτητον ποίος ανατίναξε την Ιερά Μονή Αρκαδίου κατά την εκπόρθησιν αυτής υπό των Τούρκων την 9-11-1866 (βλέπε ιδίως τα από 22-06-1970 και 30-10-1996 έγγραφα της Ακαδημίας των Αθηνών στα οποία αναφέρεται ότι δεν υφίστανται επαρκή ιστορικά στοιχεία περί του ποίος έθεσε πυρ εις την πυριτιδαποθήκη της Ιεράς Μονής Αρκαδίου). Συνεπώς, εφόσον… τόσον η καθιέρωση δημόσιων εορτών αφορωσών τον εορτασμό εθνικών επετείων ή ιστορικών γεγονότων πανελληνίου ή τοπικής σημασίας, όσον και η απόδοση τιμών στα πρόσωπα, τα οποία είχαν αποφασιστική συμμετοχή στα ανωτέρω γεγονότα, πρέπει να προβλέπονται με κριτήριο τη φύση των εν λόγω γεγονότων ως ιστορικώς αποδεδειγμένων. Συνεπώς, εφόσον η άρνηση του Νομάρχη Ρεθύμνης να τροποποιήσει το πρόγραμμα των εκδηλώσεων για τον εορτασμό της 133ης επετείου του ολοκαυτώματος της Ιεράς Μονής Αρκαδίου, παρίσταται νόμιμος, η κρινόμενη αίτηση με την οποία ζητείται η τροποποίηση του προαναφερθέντος προγράμματος, πρέπει να απορριφθεί». Πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι πρόταση του εισηγητή δικαστή κ. Κυριλόπουλου ήταν να γίνει δεκτό το αίτημα των προσφευγόντων. Παρά το κατά κανόνα συμβαίνον, η εισήγηση αυτή δεν υιοθετήθηκε από την σύνθεση του δικαστηρίου, το οποίο αντιμετωπίζοντας τα ίδια πραγματικά περιστατικά και το ίδιο νομικό και αποδεικτικό υλικό απεφάνθη διαμετρικά αντίθετα προς την κατά τεκμήριο εμβριθέστερη κρίση του εισηγητή δικαστή όντας η τελευταία βασισμένη σε ενδελεχέστερη έρευνα και ενασχόληση. Η κριτική και ο σχολιασμός της 3867/2000 απόφασης του ΣτΕ εμπίπτει στα πεδία της νομικής επιστήμης αλλά η ερμηνεία για τα αίτια που την υπαγόρευσαν ίσως να μην περιορίζεται στον επιστημονικό χώρο. Αβίαστα πάντως προκύπτει το ερώτημα πώς περιλαμβάνεται στο εορταστικό πρόγραμμα και πώς αποδίδονται πάγια τιμές στον αγωνιστή Κωνσταντίνο Γιαμπουδάκη εφόσον και αυτός είναι επιβεβαιωμένα ο πυρπολητής σύμφωνα με την εξαντλητικά διαζευτική απάντηση της Ακαδημίας των Αθηνών την οποία η δικαστική απόφαση επικαλείται. Δημιουργείται συνεπώς από την οπωσδήποτε άτολμη κρίση του ΣτΕ ένα απαγορευτικό προηγούμενο - δεδικασμένο για την απόδοση τιμών και στον αγωνιστή Κ. Γιαμπουδάκη εφόσον ούτε και αυτός είναι αποδεδειγμένα πυρπολητής σύμφωνα με τις προϋποθέσεις που τίθενται στο αιτιολογικό της δικαστής απόφασης. Χωρίς αυτή η κρίση να αποκαθιστά την αλήθεια, είναι ωστόσο ένα καίριο πλήγμα για όσους αρέσκονταν στην σιγουριά της δήθεν μιας και κατ' αυτούς επικρατούσας άποψης, μακριά από την αναδίφηση και την μετριοπάθεια που απαιτεί η εξαγωγή ιστορικών συμπερασμάτων. Ανεξάρτητα πάντως από την μέχρι σήμερα επίμονη άρνηση της συντεταγμένης δικαιοσύνης να εισέλθει στην καρδιά του ιστορικού ζητήματος υποκρυπτόμενη πίσω από τυπικούς λόγους, η επιμονή στην αναγνώριση του πυρπολητή Εμμ. Α. Σκουλά από τους όσους ακόμα εθελοτυφλούντες διοικητικούς φορείς, δεν έχει σιγάσει. Η επαναφορά του ζητήματος σε διαφορετική ή ανώτερη δικαιοδοσία προβάλλει αναγκαία μέχρι την κατ' ουσίαν κρίση του ερωτήματος και την απονομή της οφειλόμενης δικαιοσύνης απέναντι στην ιστορική αλήθεια. Η οριστική δικαίωση του φλογερού Γαριβαλδινού δασκάλου - πυρπολητή από την ιστορική - επιστημονική κοινότητα, έχει πάντα πρωτεύουσα σημασία. Δεν θα πρέπει να λησμονείται εξάλλου ότι κανένα μέλος της έχει αντιλέξει στο βάρος των ανεξάντλητων ακόμα ιστορικών πηγών που επιβεβαιώνουν τον ρόλο του Εμμ. Σκουλά ως εκφραστή της συλλογικής απόφασης των αθανάτων της κρητικής ελευθερίας. Η αλήθεια δεν μπορεί να περιοριστεί από εξισορροπητικές διαζεύξεις ή εύσχημες αποστασιοποιήσεις. Χωρίς να αγνοείται η ισχύς του φυσικού νόμου της αδράνειας ακόμα και στα πεδία της ιστοριογνωσίας, χρειάζεται εδώ και η υπόμνηση του επίσης αναγκαίου νόμου της προόδου και της εξέλιξης ο οποίος προϋποθέτει την σύνθεση θέσης και αντίθεσης.

Αλέξης Μινωτής

Ο Αλέξης Μινωτής ήταν ένας από τους κορυφαίους δραματικούς ηθοποιούς και σκηνοθέτες του Ελληνικού θεάτρου. Γεννήθηκε στα Χανιά στις 8 Αυγούστου 1898. Το πραγματικό του όνομα ήταν Αλέξης Μινωτάκης. Μετά τις εγκύκλιες σπουδές του στο γυμνάσιο διορίστηκε υπάλληλος στην Εθνική Τράπεζα Χανίων.

Το 1921 ήλθε στην Αθήνα και άρχισε ως ερασιτέχνης ηθοποιός να εμφανίζεται "επί σκηνής" με διάφορα θεατρικά συγκροτήματα - θιάσους. Αργότερα όμως επιδόθηκε ως επαγγελματίας ηθοποιός λαμβάνοντας μέρος και σε επαρχιακές θεατρικές περιοδείες με τους θιάσους Βεάκη και Νέζερ παρουσιάζοντας τον "Οιδίποδα τύραννο". Προκειμένου εν τω μεταξύ ν΄ αντιμετωπίσει τις οικογενειακές αντιρρήσεις για το επάγγελμα που είχε διαλέξει αναγκάσθηκε να κόψει (περιορίσει)(ΣΣ: Ισως είχε κάνει ο Μινωτής την παρατήρηση οτι τα ονόματα των διασήμων οικογεινειών της Κρήτης δεν είχαν κατάληξη σε -ακης και το άλλαξε) το επίθετό του, αν και αυτό δεν μείωσε τη ρήξη που είχε με τον πατέρα του για πολλά χρόνια.

Βραδύτερα προσλήφθηκε από τον θίασο της Μαρίκας Κοτοπούλη με το θίασο της οποίας και σημείωσε το 1925 τη πρώτη του μεγάλη επιτυχία στο έργο του Αρτζιμπάσεφ "Πόλεμος" που υποδυόταν το ρόλο του βιολιστή, έτσι δεν άργησε αν και αυτοδίδακτος ν΄ αναγνωρισθεί η εξέχουσα καλλιτεχνική μορφή του μεταξύ των Ελλήνων πρωταγωνιστών της δραματικής σκηνής. Ιστορικής επιτυχίας θεωρήθηκαν οι παραστάσεις του στο πρωτοποριακό τότε συγκρότημα της "Ελεύθερης Σκηνής" το 1930.

Στη συνέχεια αναγνωρίσθηκε από τους καλύτερους πρωταγωνιστές του Εθνικού Θεάτρου, στις παραστάσεις του οποίου στην Αγγλία (1939) με τον "Άμλετ" του Σαίξπηρ κρίθηκε από τους Άγγλους κριτικούς ως Παγκόσμιος καλύτερος Άμλετ των τελευταίων 50 ετών. Ο Αλέξης Μινωτής υποδύθηκε σχεδόν όλους τους ρόλους σε όλα τα θεατρικά είδη, από φάρσες μέχρι μελοδράματα (όπερες) και από κωμωδία μέχρι τραγωδία, δημιουργώντας μια καριέρα διεθνούς ακτινοβολίας. Κυριότεροι δημιουργικοί ρόλοι του Αλέξη Μινωτή ήταν στους πρωταγωνιστικούς ρόλους των έργων: "Ιούλιος Καίσαρ" και "Άμλετ" του Σαίξπηρ, "Δον Κάρλος" του Σίλλερ, "Ιβάν ο τρομερός", "Πέερ Γκυντ", "Μάκβεθ", "Βασιλιάς Ληρ", "Βρυκόλακες" κ.ά. Το 1940 παντρεύτηκε την Κατίνα Παξινού και μαζί εμφανίζονταν στο Βασιλικό Θέατρο που δημιούργησαν. Στη περίοδο όμως της κατοχής στην Ελλάδα (1941) ο Αλέξης Μινωτής κατέφυγε στις ΗΠΑ. Το 1946 ο Μινωτής εισήλθε στο Χόλυγουντ και έλαβε μέρος στη κινηματογραφική ταινία του Άλφρεντ Χίτσκοκ "Notorious" μαζί με τον Κάρυ Γκραντ και την Ίνγκριντ Μπέργκμαν. Την ίδια χρονιά συμμετείχε ακόμη στη ταινία "Chase" μαζί με την Μισέλ Μοργκάν.

Από εκεί το 1952 προσκλήθηκε από το Εθνικό Θέατρο στην Αθήνα (μαζί με την Κατίνα Παξινού) για έκτακτες εμφανίσεις σε αρχαία δράματα και στους "Βρυκόλακες" του Ίψεν. Τότε ανταποκρινόμενος στο αίτημα της Βασίλισσας Φρειδερίκης για γύρισμα χολιγουντιανής ταινίας στην Ελλάδα συμμετείχε στο "Παιδί και το Δελφίνι" με την Σοφία Λόρεν που γυρίστηκε στην Ύδρα. Το ίδιο έτος μετά τις παραστάσεις στην Ελλάδα συμμετείχε στις παραστάσεις αρχαίων δραμάτων του Εθνικού Θεάτρου στη Νέα Υόρκη. Στις παραστάσεις εκείνες ο "Οιδίπους Τύραννος" του Σοφοκλή ανεβάστηκε με δική του σκηνοθεσία. Επίσης σκηνοθέτησε στη συνέχεια τις τραγωδίες "Εκάβη" και "Μήδεια" του Ευριπίδη στις οποίες και πρωταγωνίστησε η Κατίνα Παξινού καθώς και τις τραγωδίες "Αντιγόνη" και "Οιδίπους επί Κολονώ" που πρωταγωνιστούσε ο ίδιος. Το 1958 ανέβασε στην Αμερική (Dallas Civil Opera) και στο Κόβεντ Γκάρντεν στο Λονδίνο την όπερα του Κερουμπίνι "Μήδεια" με πρωταγωνίστρια την Μαρία Κάλλας. Η παράσταση εκείνη κρίθηκε ως βάση υψηλού υποδείγματος σύγχρονης σκηνοθεσίας μελλοδράματος (όπερας). Επίσης εμφανίσθηκε και στο Μπροντγουέι στην "Ηλέκτρα" με την Μαρίκα Κοτοπούλη.

Ο Αλέξης Μινωτής είχε επίσης λάβει μέρος και στη ξένη κινηματογραφική επιτυχία "Γη των Φαραώ" με την Τζόαν Κόλινς. Πέθανε στην Αθήνα στις 11 Νοεμβρίου 1990 μένοντας πιστός στη μνήμη της συζύγου του Κατίνας Παξινού μέχρι τον θάνατό του.

Ανακτήθηκε από http://el.wikipedia.org

Δομηνικος Θεοτοκόπουλος

Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος (1541–7 Απριλίου 1614), γνωστός επίσης με τo ιταλικό προσωνύμιο El Greco, δηλαδή ο Έλληνας, ήταν Kρητικός ζωγράφος, γλύπτης και αρχιτέκτονας της Ισπανικής αναγέννησης. Έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του μακριά από την πατρίδα του, δημιουργώντας το κύριο σώμα του έργου του στην Ιταλία και στην Ισπανία. Εκπαιδεύτηκε αρχικά ως αγιογράφος στην Κρήτη, που αποτελούσε τότε τμήμα της ενετικής επικράτειας, και αργότερα ταξίδεψε στη Βενετία. Στην Ιταλία επηρεάστηκε από τους μεγαλύτερους δασκάλους της ιταλικής τέχνης, όπως τον Τιντορέτο και τον Τιτσιάνο, του οποίου υπήρξε μαθητής, υιοθετώντας στοιχεία από τον μανιερισμό. Το 1577 εγκαταστάθηκε στο Τολέδο, όπου έζησε μέχρι το τέλος της ζωής του και ολοκλήρωσε ορισμένα από τα πιο γνωστά έργα του.

Υφολογικά, η τεχνοτροπία του Ελ Γκρέκο θεωρείται έκφραση της Βενετικής σχολής και του μανιερισμού όπως αυτός διαμορφώθηκε στο δεύτερο μισό του 16ου αιώνα. Παράλληλα χαρακτηρίζεται από προσωπικά στοιχεία, προϊόντα της τάσης του για πρωτοτυπία, τα οποία όμως δεν βρήκαν μιμητές στην εποχή του, γεγονός που δεν ευνόησε και τη συνέχειά τους. Η μπαρόκ τεχνοτροπία που εκτόπισε τον μανιερισμό, αλλά και τα αμέσως μεταγενέστερα καλλιτεχνικά ρεύματα που δεν αντιμετώπισαν ευμενώς το ύφος του, είχαν ως αποτέλεσμα να αγνοηθεί το έργο του Γκρέκο τους επόμενους αιώνες. Στη διάρκεια του 20ού αιώνα, αναγνωρίστηκε ως πρόδρομος της μοντέρνας τέχνης που αξιοποίησε στοιχεία της Ανατολικής και Δυτικής παράδοσης, και το έργο του επανεκτιμήθηκε, διατηρώντας μέχρι σήμερα δεσπόζουσα θέση ανάμεσα στους μείζονες ζωγράφους όλων των εποχών.

Νίκος Ξυλούρης

Ο Νίκος Ξυλούρης ή Ψαρονίκος, (7 Ιουλίου 1936 - 8 Φεβρουαρίου 1980) γεννήθηκε το 1936, στο ορεινό χωριό Ανώγεια του Ρεθύμνου της Κρήτης από οικογένεια με μουσική παράδοση και πολλούς λυράρηδες. Στα πέντε του χρόνια, όταν οι Γερμανοί έκαψαν το χωριό του, ξεριζώθηκε απο τον τόπο του μαζί με τους υπόλοιπους κατοίκους, οι οποίοι μεταφέρθηκαν σε χωριό της επαρχίας Μυλοποτάμου όπου παρέμειναν μέχρι και την απελευθέρωση της Κρήτης. Αδέλφια του είναι οι επίσης γνωστοί μουσικοί της Κρητικής μουσικής ο Αντώνης Ξυλούρης ή Ψαραντώνης και ο Γιάννης Ξυλούρης ή Ψαρογιάννης

Σε νεαρή ακόμα ηλικία με τη βοήθεια του δασκάλου του κατάφερε να πείσει τον πατέρα του να του αγοράσει την πρώτη του λύρα και πολύ γρήγορα άρχισε να παίζει σε γάμους και πανηγύρια. Στα 17 του αποφάσισε να μετακομίσει στο Ηράκλειο και έπιασε δουλειά στο νυχτερινό κέντρο "Κάστρο". Τα πράγματα όμως δεν ήταν όπως τα περίμενε γιατί βρέθηκε αντιμέτωπος με τη "μόδα" της Ευρωπαϊκής μουσικής, κάτι τελείως ξένο για αυτόν. Τα έσοδα του μόλις και μετα βίας έφταναν να τον συντηρήσουν και πέρασε δύσκολες εποχές.

Γνώρισε την Ουρανία Μελαμπιανάκη, στις 21 Μαΐου του 1958 παντρεύτηκαν και τον ίδιο Σεπτέμβρη μετακόμισαν στο Ηράκλειο Κρήτης. Σιγά σιγά οι Κρητικοί άρχισαν να τον στηρίζουν και να οργανώνουν γλέντια για να τον ακούν να παίζει. Έτσι άρχισε να γίνεται γνωστός και το Νοέμβριο του 1958 ηχογράφησε τον πρώτο του δίσκο με τίτλο "Μια μαυροφόρα που περνά". Ο δίσκος αγαπήθηκε από το κοινό κι έτσι ο Νίκος ηχογράφησε κι άλλα τραγούδια σε δίσκους των 45 στροφών. Το 1960 γεννήθηκε ο γιός του Γιώργος και το 1966 η κόρη του Ρηνιώ. Την χρονιά της γέννησης τη κόρης του κέρδισε και το πρώτο βραβείο σε ένα φεστιβάλ μουσικής στο Σαν-Ρέμο παίζοντας με τη λύρα του ένα συρτάκι. Την επόμενη χρονιά άνοιξε στο Ηράκλειο το μουσικό κέντρο "Ερωτόκριτος" και πλέον δεν ανησυχεί για την επιβίωση του.

Ελευθέριος Βενιζέλος

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος (Μουρνιές Χανίων, 23 Αυγούστου 1864 – Παρίσι, 18 Μαρτίου 1936) υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους πολιτικούς της νεότερης Ελλάδας. Πρωταγωνίστησε στην αυτονομία της Κρητικής Πολιτείας και την οριστική ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα, συνέβαλε στην απελευθέρωση της Μακεδονίας, στην είσοδο της Ελλάδας στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, και στην οργάνωση της χώρας στα πρότυπα αστικού κράτους διατελώντας πάρα πολλές φορές πρωθυπουργός.

Ετυμολογια του Επωνύμου Βενιζέλος